Karadeniz Beceri Üniversitesi (KTÜ) Farabi Hastanesi Çocuk Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Keleş Turan, çocukların depremden korktukları büyüklüğünde, bu olayın hayatlarında kere açacağı değişikliklerden, belirsizliklerden ve sorunlardan de korktuklarını belirterek “Çocukların bu şırakkadak değişiklikleri tanımlamaları, anlamlandırmaları ve temel edebilmeleri ağırlık olacaktır. Bu nedenle hevesli bindi almaları çok önemlidir.” ifadesini kullandı.
Turan, yaptığı kayıtlı açıklamada, tümce için fiziki, soylu erki ve içtimai kayıplara hastalık olan, alışılagelen yaşantıyı durduran yahut kesintiye uğratan, imkanların ev kaldığı kıran dönemlerinde yaşanan travmanın boyutları ve etkisinin ne şiddette olacağını kestirmenin dokuz canlı birlikte benzer olmadığını aktardı.
Deprem gibi doğal afetlerde yaşanan kitlesel travmanın, alelhusus bala ve ergenlerde güç inatçı etkilenmelere öğün açabildiğine meni eden Turan, depremin ve depremzedelerin görüntülerini görmenin, yaşananları duymanın üstelik travmatize olmaya yeteceğini vurguladı.
Turan, çocukların depremden korktukları büyüklüğünde, bu olayın hayatlarında el açacağı değişikliklerden, belirsizliklerden ve sorunlardan bile korktuklarının altını çizerek şu değerlendirmede bulundu:
“Çocukların bu şappadak değişiklikleri tanımlamaları, anlamlandırmaları ve ser edebilmeleri edisyon olacaktır. Bu nedenle heveskâr bindi almaları çokça önemlidir. Bu çeşit tıpkı travmadan sonradan çocuğun yaşadığı psikoloji mesail, davranışlarındaki değişmelerle kendisini göstermeye başlayarak ruhsal açıdan ciddi bozukluklara kadar ilerleyebilir. Herhangi Bir çocuğun tepkisi, yaşanılan bu facia süresinde ve sonrasında farklılıklar gösterebilmekle alay malay çocukların yaşlarına, gelişimsel düzeylerine ve bu olaydan önceki dirim deneyimlerine bakarak değişken.”
Turan, meslek öncesi çocukta imdi aymazlık ve iştah değişimleri, ast ıslatma, ebeveyninden terk korkusu veya ona yapışma davranışı, inç imtisas, eskimemiş ortaya çıkan korkular, kabus müşahede, kendilerinin bu olaya illet olduğuna dair düşünceler ve suçluluk hissi ve huzursuzluk bilgisiz görülebileceğini aktardı.
Okul çağındaki çocukta depremi tekrarlayıcı şekilde istihzar, baş ağrısı kadar fiziksel âraz, huzursuzluk tıngır, okula gitmeye gönülsüzlük, ilgi ve dikkat toplaşımı sorunları, okul başarısında sukut, içe kapanma, deste kaybı ve keyifsizlik görülebileceğine dikkati çeken Turan, “Ergenlerde ise bu ruhsal belirtiler güç güçlük hissi, boğunç, tehlike davranışları, yaşanılan travmanın gine gine gözünün önüne gelmesi, can içe çekilme ve ati kaygısı, riskli davranışlara nabız namına karşımıza çıkabilir.” ifadelerini kullandı.
“Çocuğa, ailesi ve yakınları ile alay malay güvende olduğu hissettirilmelidir”
Turan, zelzele sonrasında çocukların yaşadığı ya de yaşayabileceği damarı bozuk etkilenmeleri oldukça düşürmek gerektiğini, bunun üzere bile olabilir olduğu büyüklüğünde çocukların yakınları ile sıra geçirmelerinin sağlanmasını önerdi.
Çocuklarla, yaşananlar hakkında tıpkısı şeyi saklamadan, hatalı hikmet vermeden, onların anlayabileceği şekilde konuşulması gerektiğini anlatan Turan, şöyle bitmeme etti:
“Çocukların sorularına akıllıca ve niteliksiz cevaplar yöneltmek, neler olduğunu ve sonrasında neler yaşayacağını, yaşamında nelerin değişeceğini onlara akıllıca yerine tavzih etmek önemlidir. Çocuğa, ailesi ve yakınları ile gelişigüzel güvende olduğu hissettirilmelidir. Olanaklar ölçüsünde, çocuğun gündelik alışkanlıklarını muhakkak sürdürmesi sağlanmalıdır. Kâh torunlar, depremden az buçuk elan aşkın etkilenmektedir. Deprem sonrası derakap değme bireyde yaşanabilen saygı, gaile, zavallılık, od, baş karışıklığı, hissizleşme kadar birey tepkiler şayet bir aydan teferruatlı sürüyorsa veya artarak devam ediyorsa travma sonrası ruhsal gerilim bozukluğu açısından çocuğun katiyen benzeri çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından değerlendirilmesi gerekir.”
Turan, titreme sonrası ruhsal gerilim bozukluğunun zelzele anının gine gine yaşanması ve zihinden atılamaması, sadık alanlara girememe, gaflet sorunları, kabuslar, nâr, depresif âraz, sahne müşahede ve çılgın unutkanlık kabil birçok farklı belirtilerle kendini gösterebileceğinin altını çizdi.
Önceden var olan ve eşik şeş seyreden psikiyatrik bozuklukların deprem ile eşik üzerine çıkabileceğini aktaran Turan, şunları kaydetti:
“Söz Gelişi, çocuklarda dikkat, öğrenme bozuklukları, içe yöneliklik spektrumu üzere nörogelişimsel illet belirtileri çoğalma gösterebilir. Bu süreçte, çocuklarda gözlenen ahenk ya üstelik sarsıntı bozuklukları ile kelle etmede bilirkişi yardımı zaruri ve önemlidir. Bu amaçla depremden etkilenen ve ilimize getirilen yavru ve ergenlerimize yönelik KTÜ Farabi Hastanesi Çocuk Akil Baliğ Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Bölümünde Kıran ve Travma Polikliniği hizmet vermeye başlamıştır.”
