Gidiş Geliş sigortasında ilçe sonucu mağdur olan vatandaşlara ödenen tazminatı içeren bedeni hasarlara ait düzenleme Türkiye Balaban Ulus Meclisi (TBMM) Doğruluk Komisyonu’nda görüşülüyor. Aranjman Anayasa Mahkemesi’nin Karayolları Gidiş Geliş Kanunu’nun iki maddesini iptal etmesinin peşi sıra oluşan kanuni boşluğu doldurmak üzere yapılıyor. Kısaca Temel Mahkemesi’nin nakız kararı sonrası değme mahkemeden ayrı benzeri standardın kabul edilmesi ile yapılan hesapların Türkiye şartlarına uygun tıpkı tablo oluşturulması ve tazminatın bu tabloya göre yapılmasının sağlanmasını hedefleyen aranjman öncesi konuya ilişkin hem sigorta şirketleri ve Türkiye Sigorta Birliği hem Sigortacılık ve Hususi Tekaütlük Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) hem bile avukatlar ile görüştüm. Düzenleme ve gidiş geliş sigortası ile ait 5 ana yanlışın yapıldığı kanısına vardım. Bunlara aşağıda yegâne biricik değineceğim fakat bu konuda söylenebilecek bir tane gerçeğin rakamlara yasalara ve düzenlemelere bakmadan çokça kazara fikirlere cemaat olunduğu şeklinde.
Baştan hatırlatırsak bedeni hasarlarda standartlaşma sağlanmasının düzenlenmesi üzere Meclis’e kanun teklifi verilmişti. Düzenlemeye göre gidiş geliş kazasında zarar gören kişilerin gözyaşı, patika ve gelirine bakarak Türkiye standartlarında bire bir tablo oluşturulacak ve ödemeler bu standart tabloya göre yapılacak. Şimdi Komisyon’de tartışılan gidiş geliş sigortasında akla yatkın bilinen yanlışları sıralayalım.
1-YÜZDE 60 YERLİ ŞİRKETLERDE
Düzenlemeye cebin çıkanların koca argümanlarından birisi gidiş geliş sigorta poliçelerinin ecnebi sigorta şirketleri aracılığıyla yapıldığı ve ecnebi şirketlerin isteğinin namına getirilmeye çalışıldığı şeklinde. Olur esas hangi?
Türkiye’da hareketli olarak zindelik gösteren 62 sigorta ve 3 reasürans şirketi Sigortacılık ve Hususi Tekaütlük Aranjman Denetleme Kurumu’nun yayımlamış olduğu en son rapora Türkiye milli hasılasının 30 katına istikbal eden 129,3 trilyon TL garanti sunarak ülkenin hesaplı değerlerine ve vatandaşın birey ve malına gelebilecek zararlara cebin garanti sunuyor. Uluslararası anamal, evcil anamal ayırımına bakılmaksızın, sigortacılık sektöründe neşelilik gösteren tam şirketler 5684 basit Sigortacılık Kanunu kapsamında cevaz alıyor. Antrparantez alacak kanunları ve başka düzenlemeler kapsamında umum şirketler bire bir yükümlülüklere bağımlı, sigortacılık sektörü direkt ve bilvasıta kısaca olarak 200 bin kişiye istihdam olanağı sağlıyor. Sigortacılık ve Özel Tekaütlük Düzenleme Bakı Kurumu’nun yayımladığı en son rapora göre (Hanay+hayat dışı) sigorta sektöründe uluslararası sermayeli şirketlerin prim üretim payı sektörün yüzdelik 55’kayınbirader, domestik sermayeli şirketler ise yüzdelik 45’ini oluşturuyor. 2021 yılı Mart kocaoğlan sonu verilerine bakıldığında, kanun tasarısına bahis zorunlu gidiş geliş sigortasında prim üretimi yapan yerel sermayeli şirketlerin payı yüzde 60’ı geçiyor. Verilere bakıldığında yapılan düzenlemeler olması gerektiği üzere her ayrıma gitmeden tam sektörü ilgilendiriyor.
2-2006’DAN BU YANA 9 MİLYAR LİRA TEKNİK BEIS VAR
İkinci çalgı aleti sigorta şirketlerinin bu alanda çokça kar ettiği şeklinde. Açar sayısındaki artma, buna denk gidiş geliş kültürü ile sigorta bilincindeki yetersizlikler, fiyatlama ve hasar sürecinde yaşanan gelişmeler gidiş geliş sigortasında bazen sorunların ortaya çıkmasına kere açtı. Hele akıbet on yıllık sürece baktığımızda 2006 yılından bu yana gidiş geliş branşında beis eden fasıl güzeşte 15 yıllın sürede 2016 ve 2020 yılsonu tevessül etmek için çabucak 2 sefer kar açıkladı. 2016 yılında ticari araçlar için uygulamaya alınan tavan prim uygulaması, 2017 Nisan kocaoğlan itibariyle parçalanmamış komütatör gruplarına yayıldı ve devamında 2017 Temmuz ayında Riskli Sigortalılar Havuzu uygulamaya makbuz. Bu uygulamaların dahi etkisiyle 2017 yılından itibaren 2020 yılına kadar gidiş geliş branşında zarar yazmaya bitmeme edildi. 2020 yılında elde edilen beyin ise, prim gelirlerine değil yatırım gelirlerine dayandığı görülüyor. Bu kapsamda, 2006 yılından bu yana toplam maharet zarar (nema geliri aut) kestirmece 9 bilyon TL’ye ulaştı.
Bu rakamlardan yola çıkarak Türkiye Sigorta Birliği “Içtimai faydası civar planda olan trafik sigortasında devir kendisine amacımız kar elde etmekten artım tek sigortalımızın yahut doğruluk sahibimizin mağduriyetine sebebiyet vermeden, bilimsel yöntemlere bakarak hesaplanan tazminatın, akilane kişiye en çabuk sürede ödenmesinin sağlanmasıdır. Zorunlu gidiş geliş sigortası tazminat hesaplamalarında standardizasyonun sağlanabilmesi bu amaca ulaşmak adına yeryüzü büyük araçtır” açıklamasını yaptı.
3-ARANJMAN ANAYASAYA AYKIRI DEĞİL
Belki da yanlış aşina yeryüzü büyük laf düzenlemenin Kanunuesasi’ya aykırı olduğu düşüncesi. Kanunuesasi Mahkemesi’nin bozma gerekçesine bakarsak bunun akla yatkın olmadığını görürüz. yavaş yavaş gidersek konuyu elan mebzul anlarız.
2016 yılında uymazlık yapılan 2918 basit Karayolları Trafik Kanunu’nun 90 ve 92’nci maddelerinin bazı hükümleri Kanunuesasi Mahkemesi vasıtasıyla halel edildi. İptal gerekçesinde özetle 1-Barışma hürriyetinin Yasa ile sınırlanabileceği 2-Borcun kapsamının tespiti hususunda esas söve ve ilkelerin belirlenmediği 3-Kanunda düzenlenmeyen alanlarda genel şartlar ile idareye geniş bitirme tanındığı anlatım edildi.
Farklı taraftan Esas Mahkemesi ; “Zorunlu mali ağırbaşlılık sigortası kapsamındaki tazminatlar bu Kanun ve bu Kanun çerçevesinde hazırlanan genel şartlarda öngörülen asıllar ve esaslara tabidir” cümlesinde vadi kayran “ve bu Kanun çerçevesinde hazırlanan umumi şartlarda” ibaresini fesih etti “Bu Kanun” ibaresi tahrip edilmedi. Dolayısıyla yapılması teklif edilen kanun değişikliği ile tazminat hesaplama asıllar ve esaslarının temel söve ve ilkeleri belirleniyor Yasa ile belirlenen genel çerçeve ve ilkeler kapsamında kamu otoritesi olan SEDDK’evet indirim oranı üzere belirli aralıklarla güncellenmesi gereken kriterler amacıyla yetki tanımlanıyor. Yapılması talep edilen aranjman ile kanuni düzenlemelerin gelişigüzel duraksamaya ve kuşkuya yer vermeyecek şekilde boş, kesin, anlaşılır, uygulanabilir ve nesnel olması, keyfi uygulamalara cebin apotr ilaç içermesi ve böylecene türel güvenliğin sağlanması, talih genelinde ve eş durumdaki eşhas itibarıyla benzeri şekilde uygulanabilmesi kriterleri namına getirilmiş olacak.
4-YURTTAŞ KIYGIN MU EDİLİYOR?
Bittabi en eke konu yapılan düzenleme ile vatandaşın mağdur edilip edilmediği. Bunun tespiti üzere konuya derinlemesine bakalım. 2015 yılı öncesinde tazminat hesaplama asıllar ve esaslarının kemiksiz olmaması dolayısıyla farklı metodlar ve ayrımlı kriterler kullanılmakta ve değişik tazminat hesaplamaları yapılmaktaydı. Bu durumun yarattığı belirsizliği ortadan yolmak için 2015 yılında yapılan Genel Eşya değişikliği ile tazminat hesaplama usul ve esaslarının belirlenmesine müteveccih önce adım atıldı. 2016 yılında ise, 2918 Sayılı Karayolları Gidiş Geliş Kanunun ilişkin maddelerinde yapılan mübayenet ile daha öngörülebilir ve günün şartlarına makul bire bir hep kurgulandı. 2020 yılında umumi şartlarda yapılan düzenlemeler ile standart hesaplama yöntemlerinin niteliği geliştirildi, hesaplamaların objektif kriterlere raci aynı hesaplama modeli oluşturuldu.
Ihtimal dahi genişlik balaban konu ise ayrımlı ödence tutarlarının ortaya çıkmasının, kıygın vatandaşları sistemi dejenere eden gruplara itiyor olması. Bu boyut gidiş geliş sigortası ödence dosyalarının ticari tıpkısı meta haline gelmesine defa açıyor. Daha çok ödence tutarı kabul etme vaadi ile bu gruplar eliyle ikna edilen vatandaşların yüzdelik 30’lara varan vekalet ücretinin yanı sıra adalet ettiği tazminatların mehabetli tıpkısı kısmına bu gruplarca halk konulduğu ve esasen kıygın olan vatandaşın tıpkısı kere daha mağdur olduğu benzeri çok örnek olduğu görülüyor. Bu dönemde toplanmış bedeni ödence dosyalarının yüzdelik 70’i geçerlilik eliyle çözüme ulaştırılır ayla geldi. Gayrı taraftan beher vakanın yargıya taşınması hâkimiyet üzerinde boş bir angarya oluşturmanın yanında mağdur olan vatandaşın tazminatı alabilmek için 2,5-3 sene süren hız sürecinin tamamlanmasını beklemesi gerekiyor.
Hem Türkiye Sigorta Birliği hem SEDDK’nın konuya ilgilendiren görüşü dun fevk şöyle özetlenebilir: “Doğruluk ve hakkaniyetten bahsedilirken bilimin gerçeklerine beniz çevirerek Fransa’nın 90 sene önceki şahsiyet ve nüfus bilimsel verileri kullanılarak hazırlanan ve şu anda literatürde de rastlanmayan aynı dirim tablosunun kullanılmasını himaye etmek, gelecekte oluşacak bire bir geliri hesaplayıp tutarın bugünkü değere getirilmesinde kullanılan indirim oranına alın çıkmak ve eş hesaplamalarda farklı kurumlar indirim oranını kullanırken takkadak sigorta sektörüne yönelik eleştiride bulunmanın adalet ve hakkaniyetle ilgisi olmadığı düşünülüyor. Nedeniyle Kanun değişikliği ile trafik sigortası ödence hesaplamalarında bilimsel gerçeklere uyularak standardizasyon sağlanması ve tazminatların saydam ve acul tıpkısı şekilde doğruluk sahiplerine ödenebilmesinin önü açılırken, bu sigorta ürünü üzerinden mahkemelerde oluşan sav yükünün da önüne geçilmiş olacak. Sonunda vatandaşlar tazminatlarını alabilmek için mufassal yıllar beklemeyecekler. Türe sahipleri, tek kimsenin yardımına ihtiyaç duymadan hangi büyüklüğünde sigorta tazminatı alacaklarını bilecekler. Sigortacılar de artık önünü henüz net görebilecek ve bu sayede ülkenin konuşu kalkınmasındaki rolüne daha de aşkın odaklanabilecek.”
5-TİCARİ ARAÇLARIN TAZMİNATI ÖDENECEK
Son konu ticari araçlardaki ödence ödemeleri. Trafik sigortası cümle vasıta gruplarında olduğu gibi ticari segmentte kayran düzlük araçlar üzere birlikte maddi ve bedeni güvence sağlanıyor. Kanunun 92’nci maddesinde yapılması teklif edilen mübayenet ile dolaylı zararlar ve işletenin mesul olmadığı bilvasıta zararlar ile araçta değer kaybına illet olamaz büyüklüğünde amiyane hasarlar garanti dışında bırakılıyor. Yük sigortalarında aracısız zararlar garanti altına alınarak Karayolları Gidiş Geliş Kanunu’nun 85’inci maddesinde şalter işleteninin sorumluluğu tanımlanıyor. Madde metni incelendiğinde Kanunda öngörülen sorumluluğun kişiye ve eşyaya gelen zararlarda uygulanacağı görülüyor.
Bu kapsamda, gelir kaybı, yarar kaybı, hareket durması ve kira mahrumiyeti kabilinden zararlar mallar üzerinde aracısız benzeri azalma etkisi yaratmamakla gelişigüzel sigorta şirketleri açısından bile öngörülemeyen zararlar olduğundan, halihazırda teminat sağlanan rizikolar beyninde bulunmuyor. Ayrıca dolaylı zararlar, takkadak gidiş geliş sigortasında değil, zorunlu aynı sair sigorta ürünü olan mecburi sarsıntı sigortasında bile güvence altına alınamıyor. Zımnında yapılması teklif edilen tadilat ticari segmentteki araç grubunda evet dahi gayrı açacak gruplarında garanti kapsamını daraltacak katma bire bir aranjman içermiyor.
Gidiş Geliş sigortasında yeni aranjman
Kamu ihalelerine sigorta şartı geliyor
2021 yılında devlet el gidiş geliş sigorta ücretleri
