Korona virüs salgınıyla gelişigüzel toplumda içtinap etmek ve ürkü üstelik virüs gibi yayılmaya başladı. Esasen toplumun temas kesiminde etkisi birbirinden farklı olsa birlikte kuma olan hissiyat; hâl, ipham ve istinkâf etmek şeklinde oldu.
Independent Türkçe’den Esra Salt haberine bakarak, bu duyguların tıpkı kısmı galiba düzeyde var olduğunda insanı koruyup, hayatta kalmasını sağlarken, benzeri kısmının aşırılığı ise günlük işlevselliğimizi bozabiliyor ve rutinlerimizi adına getirmemize bariyer olabiliyor.
Söz Gelişi toplumda kambur ve içtinap etmek duyulmasının normal olduğunu belirten psikiyatristler, üzüntü duyulmasının virüsten tevakki etmek amacıyla lazım tedbirleri alınmasını sağladığını söylüyor.
Korkmamız ve korktuğumuzu paylaşabilmemiz üstelik zat bedensel ve psikoloji değişikliklerimizi fark edebilmemiz için heybetli tıpkısı kadem. Henüz önceki yaşantımıza şiddetli duymamız ve bu donuk sürecin belirsizliği ile ait üzüntü duymamız dahi anlaşılır.
İngiltere Cambridge Üniversitesi Psikiyatri Bölümü öğretim üyesi Dr. Muzaffer Kaşer, Hollanda Maastricht Üniversitesi Psikiyatri Bölümü akademisyen Dr. Sinan Gülöksüz ve Türkiye’den Dışkapı Eğitim Bilimi ve Araştırı Hastanesi Psikiyatri Kliniğinden Dr. Gamze Erzin, sorularımızı yanıtladı.
Türkiye’de sağlık çalışanlarına destek hattı kuruluyor
Türkiye’den Dışkapı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniğinden Dr. Gamze Erzin, Türkiye Psikiyatri Derneği (TPD) ‘Sadme ve Afet Faaliyet Birimi’’nin pandeminin ilk gününden bu yana az çok domuzuna kılavuzlar yayımladığını belirtti.
TPD ‘Travma ve Kıyamet Emek Birimi’’nin hazırladığı kılavuzların, esenlik çalışanları, can kuşu sağlığı çalışanları amacıyla ve birlikte çocuklara bu süreci ikna etmek için yapılması gerekenler ayrı olacak şekilde çok şümullü hazırlandığını söyledi.
Türkiye Psikiyatri Derneği’nin web sitesinde bahis konusu kılavuzların hepsine ulaşılabileceğini nâkil Dr. Gamze Erzin, şöyle konuştu:
Yine TPD’nin kurmayı planladığı ‘Sağlık Çalışanlarına Bindi Hattı’ projesi var. Bu projede dahi birçok psikiyatrist fahri yerine saha alarak, tükenme canlı, bunalma dallı güllü sağlık çalışanlarına bindi olmaya çabalayacaklar. T.C. Sağlık Bakanlığı bünyesinde online destek hattı teşekkül aşamasında, insanlar ruhsal durumlarında bozulmaya amil olacak risklerin derecesine göre 4 riziko grubuna ayrılıp, hangi risk grubunda ise ona bakarak uygulanacak aynı algoritmanın sonucunda şayet vacip görülürse online görüşmeye yönlendirilecekler.
İngiltere telepsikiyatri uygulamaları müthiş benzeri ivme kazandı
İngiltere Cambridge Üniversitesi Psikiyatri Bölümü öğretim üyesi Dr. Muzaffer Kaşer, Britanya Psikiyatristler Birliği (Royal College of Psychiatrists) sık güncellemeler ile pandemi sırasında ruh sağlığını korumaya dayalı bilgileri paylaştığını kaydetti.
İngiltere El Sağlığı Birimi’nin birlikte (Public Health England) alelhusus içtimai kısıtlamalar sonrası can kuşu sağlığına yönelik kaynakları sık sık gündeme getirdiğini belirten Dr. Kaşer, şöyle devam etti:
Mind, Rethink, Anxiety UK üzere can kuşu sağlığı hizmetlerine direkt katkıları olan vakıflar birlikte bu dönemde etkinliklerini artırdılar. NHS (Ulusal Keyif Sistemi) umde olarak cemiyet can kuşu sağlığı hepten aynı sistem. Esas gaye sayrılarevi dışında sıhhat halinin sağlanması ve tedavilerin olabilir olduğunca kişinin yaşadığı ortamda sürdürülmesi. Bu dönemde telepsikiyatri uygulamaları müthiş tıpkı ivme kazandı. Hastaların klinisyenlerle hafif iletişim kurabileceği yazılımlar bir anda devreye girdi.
Bire Bir yandan bile psikiyatrik yakınmalarla umumi hastanelerin acil servislerine başvuruları arz organ ıskat etmek için müstacel birimler kurulduğunu belirten Dr. Kaşer, “Cambridge bölgesinde havadan hazırda 7/24 etkili First Response Service (telefon görüşmesi ile fenomen kıymetlendirme ve ihtiyaca akıllıca servise manipülasyon) kapasitesini artırdı” dedi.
Hollanda’dahi bilgilendirme kılavuzları hazırlandı
Hollanda’de da Can Kuşu Sağlığı ve Tabiiyet Kurumu (Geestelijke Gezondheidszorg: GGZ) meslek örgütleri ve derneklerle (Hollanda Psikiyatri Derneği, Ulusal Psikolog ve Psikoterapistler Derneği v.b.) işbirliği zarfında esenlik çalışanları, ruh sağlığı çalışanları ve bölüt müteveccih bilgilendirme kılavuzları hazırladığını kaydeden Hollanda Maastricht Üniversitesi Psikiyatri Bölümü öğretim üyesi Dr. Sinan Gülöksüz, şunları söyledi:
Kovid-19 zımnında hastanelerdeki sökel yükünün ve bulaş riskinin artması nedeniyle müstacel sıfır parasız randevuları ötelendi. Bu dönemde familya hekimlerinin psikiyatri sevklerinde yüzde 70 oranında azalma gözlendi. Ayrıca fiziksel teması sunma örgen düşürmek için benzer oldukça telepsikiyatri uygulamaları isteklendirme edildi.
“Acaba hastalığa mı yakalandım?” korkusu artıyor
Sililik takıntısı (OKB), panik akın kabilinden durumlarda artma gözlenmesi ile ilgilendiren sonuç dönemlerde çok fazla dolaşan söylemlerle ilişik yerine Dr. Gamze Erzin, şunları söyledi:
Obsesif Kompulsif Fesat (OKB), obsesyon adı verilen tutturuk bellek, düşünüm ve dürtüler ile kompulsiyon adı sunulan yineleyici hâller ve zihnî eylemlerden oluşan tıpkı ruhiyat hastalık. Bu hastalıkta sıklıkla bulaşma obsesyonu ve özleştirme kompulsiyonu olan tipinde; gönül bedeninin ve giysilerinin kir, mikrop, toz kadar etkenler ve farklı vücut salgıları ile bulaşacağına ilişik takıntılar ve bu takıntıların yarattığı sıkıntıyı buyurmak amacıyla yaptığı vaziyetler mevcut. Şu andaki kapsam OKB hastaları amacıyla gerçekte kendini gerçekleştiren kehanet durumu, bu nedenle bu marazlı grubunun belirtileri bu gerçeklikle artabilir evet de yıllarca uğraştığım ve ‘Bana bulaşmasından endişelendiğim hastalıklardan biri genelde belli belirsiz seyirli olabiliyormuş’ bilgisi zımnında onları rahatlatabilir üstelik.
“Ürkü atağı, bedaheten ortaya sâdır ve zaman zaman tekrarlayan, insanı dehşet içinde bırakan gösterişli baskı ya da gocunmak nöbetleridir” diyen Dr. Erzin, “Bu nöbetler sırasında sıklıkla sine ağrısı, çarpıntı, terleme, soluğun kesilmesi, nefes darlığı kadar hisler kabil ve maatteessüf bunların ayrımsız kısmı, ‘Acaba hastalığa mı yakalandım?’ sorusunu kişilerin aklına getirebilir. Bu oranlarda şimdiden çoğalma olduğunu söyleyebiliriz” diye konuştu.
Psikiyatrik hastalıkların nedenleri alelumum çokça katmanlıdır
Bu durumlardan dehalet yolunu ise Dr. Muzaffer Kaşer, şöyle sıraladı:
Başta müdebbir doğmak, stresi ayırt etmek, kendini ve zamanını bereketli imale etmek ve umuda sarılmaya bitmeme etmekten geçiyor. Stresin, alelhusus kronik stresin bunluk ve anksiyete bozuklukları üzere aynı riziko faktörü olduğunu biliyoruz. Fakat salt pandeminin stresi nedeniyle OKB gelişeceğini ifham etmek cins değil. Psikiyatrik hastalıkların nedenleri alelumum haddinden fazla katmanlıdır. Tek tıpkı neden kapalı çor açıklamaları dar olacaktır.
“Yabansı koşullar ortadan kalkınca çoğu kişide âraz kaybolur”
OKB’bile görülen kâh belirtilerin mütehammil çokça kişinin gün bölüm yaşayabildiği deneyimler olduğuna özen çekici Dr. Yenmiş Kaşer, “Stresin yavaş olduğu durumlarda veya iri farklılık dönemlerinde bu belirtileri deneyimleyenlerin sayısı artabilir. Ancak alışılmadık koşullar ortadan kalkınca çoğu kişide belirtiler kaybolur. Örneğin, birçok araştırı bakir çocuk sahibi olan kişilerde bebeğe zarar geleceği, hastalık kapacağı düşüncelerinin doğumdan ahir dönemde çok alçak olduğunu göstermiştir. Bu âraz yüzeyde OKB gibi görünse üstelik biraz ay süresince ortadan kaybolur. Hastalık artışı, bulaşma endişesini birlikte alışılmamış durumlarda gelişen natürel yanıtlar yerine kıymetlendirmek gerekir” ifadelerini kullandı.
“Hastaneye yatış olmadan tedavinin düzenlenmesi amacıyla maksimal çaba sarfiyat edilmeli”
Kronik ruh sağlığı sorunları olanlar üzere sürecin henüz metanetli olabildiğine dikkat çekici Dr. Sinan Gülöksüz, “Psikotik illet, bipolar sakamet, pahal ruhsal çöküntü geçirmiş kişilerin ruh sağlığı çalışanlarıyla bağlantı halinde olmaları, devamlılık müstelzim tedavilerini aksatmamaları gerekir. Er alevlenme belirtileri ortaya çıktığında katiyetle er engelleme edilmeli ve hastaneye yatış olmadan tedavinin düzenlenmesi üzere maksimum himmet harcama edilmelidir” diye konuştu.
“Tesanüt hakeza el zamanlarda topluma aidiyet hissini güçlendirip kaygıyı azaltır”
Bu süreç üzere Dr. Gamze Erzin, çözüm önerisi namına şunları söyledi:
Bunlar amacıyla yapmanız gerekenler arasında, doğru bilgiyi elde etmeye çalışın. Durumu daim izlem etmemek, yani akıbet an haberlerini izlemektense günde biraz misil edimsel durumu hıfzetmek üzere malumat sitelerini kullanın. Duygularınızdan yaklaşmak yerine onları paylaşın. İyi aymazlık, antrenman ve mıhlı beslenme rutinine evde bile olsak bitmeme edin. Fiziksel mesafeyi korurken toplumsal mesafeyi azaltmayın. Sülale, eş ve yakınlarımızla teması etkili tutun. Yardıma ihtiyacı olanlara destek namına tesanüt duygusunu sürdürün. El Birliği böyle edisyon zamanlarda topluma ilişkinlik hissini güçlendirip kaygıyı azaltır.
Kovid-19 süreci yas süreci kabilinden kabullenmeyle başlıyor
Birçok insanın bu süreçte bilim çevirici filminde yaşadığını hissettiği ile ilişkin yapılan yorumlara Dr. Gamze Erzin, “Süreç az çok gerçeğe aykırı görünüyor, ama az buçuk bile haddizatında bu bizim algılayışımızla ilgilendiren. Eski yaşadığımız düzen baştan sona değişirken bu durumu kabullenemememiz, bunun güya bizim başımıza gelmemiş gibi hissetmemiz anlaşılır. Fakat bu süreci benzeri yandan matem süreci üzere ele aldığımızda bu aşamayı bundan sonra geçmemiz ve Kovid-19 hastalığının gerçekliği ile yüzleşmemiz gerekir” dedi.
Dr. Gamze Erzin, sözlerini şöyle sürdürdü:
Özellikle kabullenmediğimiz aşamaya, psikolojide yasın ‘inkar aşaması’ diyoruz kim bu gerçekte önce etap. Zinde revan bir yas sürecinde de görebildiğimiz aynı adım olsa üstelik şayet bibi inkara tutunmaya devam eden emanet, kendini korumayı bırakabileceği riski altında bulunduğu üzere bu onun üzere yoğun olabilir. Bu nedenle bu kişilerin duygularını, düşüncelerini ve gerçekliği daha gani ele almaları onların bile bu konuda alacağı tedbirleri dahi gani yönetmelerini sağlayacağı üzere önemlidir. Şayet gerçekliğine vâkıf olmak istemeyip, bu gerçeklikle yüzleştiklerinde oluşan kaygıları ile ser etmede sorumluluk yaşıyorlarsa bile banko benzeri psikiyatrist ya dahi psikologdan müzaheret almaları gerekir.
“Pandeminin gerçekliği ortadayken bu kök çabaların sansasyon yaratmaktan öte bire bir değeri bulunmayan”
Güneş Tacı virüsün pandemi halini alıp dnyada ve Türkiye’da da salgının yayılmasıyla alay malay toplumda ‘koronafobi’ kadar bire bir hastalık olacağı konuşuluyor.
Bu durumla ilişkin olarak şu için fobi denemeyeceğini belirten Dr. Yenmiş Kaşer, “Kovid-19 parasız olma durumu şu anda olma olasılığımızın faziletkâr olduğu tıpkı esas. Şu anda bununla ilişik kaygılanmak sunma azından bu pandemi zamanı üzere metin olanmış kabil görünüyor. Pandeminin gerçekliği ortadayken bu tür çabaların dalgalanma yaratmaktan mavera aynı değeri namevcut. Temas durumda olduğu üzere ara sıra kesimler kendilerine durumdan yer çıkarmaya çalışabilir. Bu tür bakir hastalık iddiaları halk sağlığına tıpkı fayda sağlamaz” diye niteleyerek konuştu.
“daha çok hiçbir şey çarkıt düzene oturmayacak”
Süreç bittiğinde mıhlı benzeri can kuşu abes için çalışmalar yapılmasıyla ilgilendiren kendisine Dr. Sinan Gülöksüz, “Bu boyut üzere konuşmak amacıyla çok erken. artık hiçbir özdek bozuk düzene oturmayacak o galiba, en azından bunu kabullenmemiz lüzumlu. Yıpranmamış adetler, yeni alışkanlıklar ve yıpranmamış kavait oluşacaktır. İnsan kendini (umarım) bu süreci tekrarlamamak amacıyla arz azından bir süre korumaya alacaktır” dedi.
“Bu proses ile ilişik uyum bozukluğu ya dahi titreme sonrası stres bozukluğu belirtileri yayımlamak berenarı mümkün görünmektedir” diyen Dr. Sinan Gülöksüz, sonuç kendisine şunları söyledi:
Şu dakika sürecin birçok kamer süreceğini, ekonomiyi, sağlığı hangi şiddette vuracağını hemen hesaplamaya çalışabiliyoruz. Elimizde kesin verilerimiz namevcut. Belirsizliğin çokça çetin olduğu bu durumda, çoğu kişinin genişlik iri beklentisi gelecek güvencesi. İşini yapamayan, inikat kaygısı içindeki eşhas amacıyla durumun zorlayıcılığı elan üstelik artıyor. Temel ihtiyaçları kapsayan yardımlar olmadıkça koruyucu ruh sağlığından bahsetmek yurt kalacaktır. Cemiyet üzerindeki zararı bildirme örgen irca etmek ve uzun vadeli ruh sağlığı amacıyla herkesin temel ihtiyaçlarının karşılanması çokça amma çok yüce. Bu nedenle bu soruyu süreç bittikten bilahare kıymetlendirmek, bu görüşü dahi o antlaşma nakletmek henüz manalı tamam.
