İnşaat Mühendisleri Odası Adana Idarehane Başkanı Hasan Akdoğan, betonarme yapılarda kolon ve kirişleri kuşatan, yapım çeliğinin bükülmesiyle elde edilen etriyenin 135 derecelik açıyla bükülmeden bağlanması halinde hamal sistemlerde kırılmaya ve binalarda yıkıma kere açabileceği uyarısında bulundu.
Aksungur, 6 Şubat’ta meydana mevrut Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremlerde yıkılan binaların arkası sıra gündeme gelen etriyelerle ilişkin AA muhabirine açıklamada bulundu.
Etriyenin, beton ve çıpa beğenilen yapılarda beton kısmın basınca, çipo aksamın da incizap gerilmesine cebin dayanıklılığı sağladığını anlatan Aksungur, bu iki unsurun birleşmesiyle oluşan yapıya “betonerme bina” denildiğini belirtti.
Akdoğan, binanın demir teçhizat miktarının, bina yüksekliğine, enine, boyuna, ikmal yüksekliğine bakarak projelendirilip hesaplanan sütun ve kirişlere göre belirlendiğini, demir donatıda, demirin çapından fent sıklığına, bağlanma özelliğine büyüklüğünde bir nice unsurun önem taşıdığını vurguladı.
Binalarda yapım demiri namına adlandırılan kolon ve kirişlerdeki demirlerin bulunması kadar bunları bağlayan etriye denilen çelik yapının da muhteşem olduğuna dikkati calip Aksungur, “Etriye, şakuli sütun veya ufki kirişlerdeki demirlerin çevresine sarılan ve onları bire bir arada betonun ortamında tutan, olasılı benzeri tekâsüf, basınç yahut değişik bir angarya gelmesi durumunda o demirlerin betonunun içinden çıkmasını kırıcı polat aparatlardır. Son adım birlikte önemlidir. Etriyesiz ayrımsız kolon, kiriş düşünülemez.” dedi.
Etriyenin özellikleri
Akdoğan, etriyede geçer not çeliğin çapından, sütun veya kirişte makbul miktarına ve demiri saracak kısımdaki devrim açısına kadar dikkat edilmesi müstelzim birçok özellik olduğunu belirtti.
Köprü, viyadük kabil yapıların dışında binalarda geçer etriye çeliğin çapının 8-12 milimetre arasında değiştiğini rapor eden Aksungur, şöyle konuştu:
“Kirişlerin ve kolonların birbirleri ile birleşmeye yaklaştığı sayı farkı 50 santimetrelik bölgelerine ‘sarma bölgeleri’ denir. Bu bölgeler, etriye teksif bölgeleri kendisine mazbut. Bu bölgelere yaklaşıldıkça etriyelerin mefruşat sıklığı arttırılır. Bu bölgeler binanın düğmük noktalarıdır. Genişlik çok yükün, momentin geldiği, zorlanacak noktalar olduğu üzere etriye buralarda sıklaştırılır ve dirimsel önemdedir.”
Etriye inhina açısının önemi
Hasan Akdoğan, etriyenin, kolonun boyutuna bakarak içindeki demiri sarmalayacak şekilde ölçülendirildiğini dile getirdi.
Etriyenin herhangi bir iki ucunun mukannen tıpkı açıyla bükülmesinin işlevini hesabına getirmesini etkilediğini ve 135 derecede bükülmesi gerektiğini vurgulayarak, şöyle konuştu:
“Çelik yer haldeyken 180 aşama namına düşünürsek etriye hazırlamak amacıyla seçme iki ucun da dışarda küsurat açısı 135 kademe oluncaya kadar bükülmelidir. Bu bükülen iki kısmın oluşturduğu köşeden kolondaki ve kirişteki demir beğenilen. Bunlar, buralara bağlanırlar. Kanca haline gelip betonun ortamında kaldıkları amacıyla dâhilî ovma şeklinde tarif edebileceğimiz ayrımsız direnç yaratırlar. Kanca şekline geldiği amacıyla şakuli çıpa, bunun içinden edisyon sıyrılır. Sıyrılması amacıyla çok balaban yükler gelmesi gerekir. evet bile kusurlu montajlanmıştır. Eğer etriye 135 paye açıyla bükülmemişse kolondaki çıpa, kanca kısmından sıyrılıp dışarı çıkar, kolonu ve kirişi patlatır, kırar. Etriyenin bilcümle esprisi bu kancalardır.”
“Etriyenin akilane açıyla bükülmemesi işçilikten kaçınmadır”
Aksungur, etriyenin hazırlanması ve döşenmesi büyüklüğünde buradaki işçiliğin bile mehabetli olduğunu anlatım etti.
Genelde elan kısa sürede henüz aşkın hisse senedi fethetmek isteyenlerin tam etriye koymama veya 135 dereceyle bükümünü yapmadan koyma yoluna gidebildiklerini aktaran Akdoğan, “135 adım bükerse, bunu yerine kurup takma ederken haddinden fazla zorlanacaktır. Hepten oradaki 3-5 dakikadan kaplamak amacıyla bu ucu hakeza bulutsuz bırakılır oranla. Tamamıyla iş olayıdır. Yoksa demirden başlamak, az çipo bağışlamak kabil fenomen değildir.” dedi.
Akdoğan, aynı hep olan inşaatlarda genişlik majör parçalardan etriyelerin akla yatkın şartları taşısa da diğer unsurların eksikliği halinde bunun bile öneminin kalmayacağını belirten Akdoğan, şunları kaydetti:
“Diğer unsurlar taharri altında imal edilmemişse etriyelerin uygunluğu haddinden fazla fazla medlul tabir etmez ama etriyeler rastgele tarafta yerinde değilse, noksan veya usulsüz çatı ya bile kancalarının yanlış olması halinde depremde evet de normal şartlarda haddinden fazla rehavet yaratır. Etriyenin projesine makul çapı, kancalarının makul bükülmüş olması, uygun montajı, kolon ve kirişlere yaklaştıkça olması gereken teksif bölgelerinde mutlak sıklıkla uygulanması, onun can alıcı noktasıdır.”
