Türkiye’nin, baştan sona yerli kavga uçağı teksir hayali, Defans Sanayii İcra Komitesi toplantısının peşi sıra yapılan açıklamayla, gerçekleşme sürecine girdi.
en üst Komisyon toplantısında, Albeni Kuvvetleri Komutanlığının 2020’li yıllardan ahir jet eğitim uçağı ve savaşçı uçak ihtiyacının karşılanması için, evvel Türk kavga uçağının kavramsal dizayn yapılması ve bu çerçevede, Tusaş-Türk Havacılık ve Feza Sanayii ZIYAN ETMEK ile konvansiyon görüşmelerine başlanması kararlaştırıldı.
Toplantının ardından yapılan açıklamada, Türkiye’bile ilk defa bir cenk uçağının projelendirilmesi talimatı verildiği belirtilerek, ”Tayyare, yıpranmamış soy sop olacak. F4 uçaklarının görev sürelerinin bitişini karşılayacak şekilde F16 ve F35’lerle bu arada fariza yapabilecek tıpkı savaş uçağı olacak” ifadesi kayran aldı.
-YERLİ UÇAKTA, TAI VE TEI AVANGART KURULUŞLAR OLACAK-
AA muhabirinin aldığı bilgiye bakarak, Türkiye’nin önce domestik çekişme uçağının dizayn ve imalatı aşamalarında, Tusaş-Türk Havacılık ve Gök Sanayii ATLATMAK (TAI) ve Tusaş Motor Sanayii A.Ş (TEI) avangart kuruluşlar olacak.
2015 yılından itibaren uçak motorları tasarlamayı ve üretmeyi hedefleyen TEI, acun standartlarında dizayn imkanına cemaat TAI ile milli tayyare tasarımına yoğunlaşacak.
TAI’nin ve TEI’nin, aldıkları arsıulusal ihalelerle, havacılık sanayiinde benzeri dünya şirketi olduğunu tamlayan uzmanlar, zaman, bir nice sivil ve askeri tayyare aksamında rastgele iki kuruluşun üstelik parçalarının bulunduğunu vurguluyorlar.
Serencam 10 almanak süreçte ise ibdai işaret yelpazesi genişleyen Türk Defans Sanayiinde, ”evcil” trendi baştan ivme kazandı.
Tusaş Motosiklet Sanayii A.Ş TEI’nin zaman 33 farklı tipteki askeri ve ticari motosiklet programları için kestirmece 600 farklı çıngı üretimi yaptığını tabir fail uzmanlar, ”Bindiğiniz seçme uçağın motorunda TEI fabrikalarında üretilen bire bir ya birlikte benzeri birçok parça bulunuyor” vurgusuyla TEI’nin uçak motoru imalatı kabiliyetine dikkat çekiyorlar.
-TEI, 2015 YILINDAN İTİBAREN TAYYARE MOTORU TASARIMI VE ÜRETİMİNE BAŞLAYACAK-
TEI, 2015 yılından itibaren uçak motorları tasarlamayı ve üretmeyi, 2020’den itibaren bile yılda 1,5-2 bilyon dolarlık satma yapmayı hedefliyor.
25 sene önce F-16 uçaklarının F-110 motorlarına üzere bire bir proje şirketi niteliğinde kurulan TEI, bugün üretimi, kalitesi, alıcı beklentilerini karşılayan teknolojik yapısının rekabetçi im ve hizmetleriyle dünyanın önde gelen üreticileriyle rakiplik eden benzeri şeriklik konumuna geldi.
-TAI, TASARIMDA EN SON TEKNOLOJİYİ KULLANIYOR-
Erdemli uygulayım bilimi ürünü makine ve teçhizatla donatılmış olan TAI, parça imalatından uçak montajı, pervaz testleri ve teslimine büyüklüğünde akıbet paye geniş üretim kabiliyetlerine sahip tıpkısı havacılık şirketi namına, tasarımda birlikte en son teknolojiyi kullanıyor.
TAI’nin esas zindelik alanları arasında Türkiye ve bölgedeki gayrı ülkelerin envanterinde kâin sabit ve döner kebap kanatlı askeri ve ticari hava platformlarının çağdaşlaşma, değişke ve cümle entegrasyonu programları ile satış sonrası hizmetleri birlikte bulunuyor.
TAI, F-16’ların elektronik harp ve strüktürel tadilatları, S-2E Tracker Deniz Devriye Uçaklarının Coşkunluk Itfa Uçağına dönüştürülmesi, CN-235 uçağı ve Black Hawk Helikopterinin Hususi Kuvvetler amacıyla modifikasyonları, Cougar KOMUTAN-532 helikopterinin modernizasyonu, S-70 helikopterinin sayısal kokpit modifikasyonu, CN-235 platformlarının Dz.K.K. ve S.G.K’nın Bahir Karakol/Gözetleme görevleri amacıyla modifikasyonu ile B737-700 uçağının Havadan Er İhbar ve Taharri Uçağına (HİK) dönüştürülmesindeki bilcümle yapısal tadilatları ile cümle bütünleşme faaliyetleri bulunuyor.
TAI ayrıca, Milli Uran Kuruluşu adına Airbus Military S.L.’ye ortak olup, Airbus (Fransa, Almanya, İspanya ve İngiltere), EADS CASA (İspanya) ve FLABEL (Belçika) havacılık firmalarıyla gelişigüzel A400M uçağının tasarım ve geliştirme faaliyetlerine katılıyor.
ATAK Taarruz/Taktik Sezme Helikopteri Programı nın ana yüklenicisi olan TAI, T-129 ATAK Helikopterinin kullanıcı ihtiyaçları doğrultusunda özgünleştirilmesi, üretilmesi ve bütünleşmiş lojistik desteğinin sağlanması faaliyetlerini da gerçekleştiriyor.
TAI’da, 1200’ü mühendis tutmak amacıyla hep 3000 kaliteli ve görmüş geçirmiş personel çalışıyor.
TAI, 1984 yılında serüvenine haddinden fazla bir iki kişiyle başladı, askeri projelerden kazandığı deneyimleri ticari projelere aktararak, zaman 1700 kalifiye çalışanı ve 50’ye mümasil farklı projesi ile aynı Acun Şirketi olma hedefine ulaştı.
TAI ve TEI’nin, domestik cenk uçağı projesi dizayn sürecinde, dizayn mühendisi istihdamını enaz iki kat tasarruf etmek zorunda kalacağı belirtiliyor.
-YERLİ SAVAŞ UÇAĞI İÇİN YENİ BİR ŞİRKET KURULABİLİR-
Domestik uçak geliştirme projesi için TAI ve TEI’nin üstelik zarfında bulunacağı ayrı tıpkı iştirak kurulabileceği belirtiliyor.
Ayrı ayrımsız bütçe ve fon ayrılacak olan kullanılmamış şirkete, TAI ve TEI’nin beraberinde Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı içindeki defans sanayii şirketlerinin yanısıra, özel sektörde bu konuda tecrübe nail şirketlerin de karışma olabileceği kaydediliyor.
-74 YIL ARADAN SONRA ÇALKANTI YENİDEN ALEVLENDİ-
Türkiye’nin evcil tayyare imalatı isteği ve bunu gerçekleştirmesi Cumhuriyet dönemine uzanıyor.
Bir Numara Dünya Savaşı ve elan sonrasındaki Kurtulus Savasi süresince Türkiye’üstelik uçak sanayisinin bulunmayışı, hemen tayyare imalatı değil bakım ve tamir açısından de büyük sıkıntılara sebep oldu.
Bu durumu şahsen yasayan Atatürk, savunma ve harp sanayi konusundaki son teknolojiyi olta eden havacilik sanayiinin kurulmasi amacıyla Cumhuriyet Altını’in ilanından bilahare direktif verdi.
Tarihi kayıtlara göre, tayyare imal edecek fabrikanın kuruluşu için çalışmalara başlanırken, bu süreçte serbest çapli aynı araştırı yapılarak, konuyla ilgilendiren yurtdışındaki firmalara teklifler götürüldü.
Bütün bu çalışmaların sonucunda, Türk Tayyare Cemiyeti ile Alman tayyare üreticisi Junkers Flugzeugwerke A.G. arasinda 15 Agustos 1925 tarihinde yapılan inikat göre, Türkiye’bile tayyare ve motorlarını yapım gitmek için Tayyare ve Motor Türk Laedri Şirketi (TOMTAŞ) kuruldu.
Merkezi Ankara’dahi olan ortaklık evvel yerine Eskişehir’dahi hoşur tıpkı organizasyon kurarak Gelgel Kuvvetlerinde mevcut Junkers uçaklarının siftinlik tamir işlerini yapmaya başladı.
Kayseri’da 6 Ekim 1926’bile açılan fabrika, fabrikada müteharrik Almanlara verilen faziletkâr ücretlerin bakım ve tamir maliyetlerini artırması, Alman ve Türk personel beyninde huzursuzluğa nöbet açan sevap farkı, inikat gereği yükümlülüklerinden bazılarının yerine getirilmemesi gibi sebeplerden belde huzursuzluk artık ve iştirak 28 Haziran 1928 tarihinde kapatıldı.
-TAYYARE FABRİKASINA AKILANE…-
1932 yılında ”Uçak Fabrikası” için geçmiş aşama atıldı. 1935 yılında 3 ayrı tipte toplanmış 50 adet planör, Türkkuşu yerine imal edildi.
Türkiye’nin geçmiş tayyare fabrikası, 1936 yılında tüm anlamıyla faaliyete başladı.
1936 yılında Alman uçak üreticisi Gothear Waggoi Fabrik A.G. ile lisans anlaşması yapılarak 1937 yılından itibaren Gotha 145 uçaklarının, üretimine başlandı ve bu uçaklardan toplam 45 nüsha yapım edildi.
Gene 1936 yılında Polonya’nın Panstwowe Zaklady I.onicze firmasi ile lisans anlaşması yapılarak 1937 yılından itibaren PZL- 24A -24C uçaklarının imalatına başlandı ve bu uçaklardan dahi toplani 24 nüsha üretildi.
1940 yilinda ise ingiliz Philhips And Powis Aircraft Ltd. firmasıyla lisans anlaşması yapılarak Magister imalatına başlandı ve bu uçaktan bütün 24 adet imal edildi. 10 sene içerisinde 5 farkli tipte toplam 134 uçak üretildi.
1950 yılından itibaren Tavyare Fabrikası’nın adı kaldırılarak ”Albeni mezuniyet Merkezi”ne dönüştürüldü. Yapı, Çekicilik Kuvvetleri Komutanlığı’na ilişkin pervaneli uçakların, onarım ve revizyonlarını üstlendi.
Savaşın başlamasıyla Türkiye’ye sığınan Alman ve Polonyalı tayyare mühendisi ve teknisyenlerinin dahi girişimiyle THK, Etimesgut’ta elan önce kurulmuş olan atölyelerin genişletilmesiyle Tayyare Fabrikası projesini 1942 yılında gerçekleştirdi.
Sekiz milyon liralık ayrımsız envestisman olan Etimesgut Tayyare Fabrikası’nda 1200 işçi ve Türklerin yanında Polonez mühendis ve teknisyenler da fariza aldı.
1945 yılında, uçak fabrikasına paralel olarak uçak motosiklet fabrikası dahi projelendirildi.
Türkiye’nin tayyare üretmekten vazgeçtiği 1950’li yıllarda THK-16 kodlu ve ”Mehmetçik” isminde eğitime müteveccih ayrımsız tepkili uçak tasarımının THK tarafından geliştirilmekte olduğu belirtiliyor.
-TÜRK HAVACILIĞINDA NURİ DEMİRAĞ…-
Türk Havacılık tarihinde önem tıpkısı isim olan Nuri Demirağ, 1936 yılında havacılık sanayiinin geçmiş temellerini attı.
İlk hisse senedi adına 10 almanak devreyi kapsayan bire bir cazibe – program hazırlattı. Bu program gereği, Beşiktaş Barbaros Hayrettin İskelesinin yanı sıra Tayyare Etüd Atölyesini kurdu.
Bu tayyare atölyesi gücük benzeri sürede dev benzeri üretimevi haline geldi. Yeşilköy’de Cevahir Ağırbaşlı çiftliğini uçak meydanı boşaltmak üzere satın aldı. 1000 X 1300 metre boyutlarında düzlük bire bir uçak alanı yaptırdı. Bunun ayrımsız örneği da o sıralar Avrupa’nın sunma modern havaalanı olan Amsterdam’bile bulunuyordu.
1937-1938 yılı zarfında Türk Hava Kurumu, 10 okul uçağı ve 65 planör siparişinde bulundu. İstanbul fabrikalarında yapılan önceki evcil Türk uçağı, 1941 yılı Ağustosunda Nuri Demirağ’ın doğduğu düz olan Divriği’ye uçarak gidip geldi.
Nuri Demirağ, Bey, Ilkgüz ayında 12 uçaklık aynı filoyu, Bursa, Kütahya, Eskişehir, Ankara, Konya, Adana, Elazığ ve Malatya rotasında uçurarak, Türkiye’nin özlük göklerini, zat uçaklarıyla koruyabileceği mesajını verdi.
Nu.D.38 tipi sâri ucağı, tamamen Türk mühendis ve işçilerinin ortaya çıkardıkları Türk tipi bire bir uçak yerine tanım ediliyor. 6 şahsiyet yolcu ucağının çift pilot kumandası bulunuyor. Saatte 325 kilometre çabukluk yapabilen Nu.D.38 uçağı, 1000 KM uçuş menziline bile cemaat ayrımsız uçaktı.
Türk Albeni Kurumu, daha bilahare Nuri Demirağ’ın fabrikalarına ısmarlama vermiş olduğu bu uçakları almaktan vazgeçti ve bu süreç henüz sonra uçak üretiminin durdurulmasıyla sonuçlandı.
Bu gelişmelerin üzerine 1952 yılında tayyare fabrikası, 1954 yılında bile uçak motoru fabrikası, Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumuna (MKEK) devredildi. MKEK bir müddet çarkıt tasarımları geliştirerek uçak üretimine bitmeme etti.
Motosiklet fabrikası 1955’te traktör imalatına geçerek bugünkü Türk Traktör Fabrikası haline getirilirken, uçak fabrikasında ise 1959’birlikte üretim durduruldu ve 1963’den sonralari traktör üretimine başlanır.
Türk Havacılık Sanayii, 1970’li yıllarda kullanılmamış tıpkısı döneme girdi ve Aselsan, TAI ve TEI’nin kurulmasıyla yıpranmamış ivme kazandı.
Uzmanlara göre, Türkiye’nin F-16 seçimi, uçak yapımındaki vukuf birikimi açısından, bu süreçte büyük bire bir teknolojik vukuf deneyim sağladı.
-BREZİLYA’NIN EMBRAER, 40 YILDA ACUN LİDERLERİ ARASINA GİRDİ-
Türkiye’nin, Cumhuriyet Altını’in geçmiş yıllarında başlayan domestik tayyare araştırmaları ve uçak çoğaltma süreci 1950’li yılların başında serencam bulurken, Brezilya’nın Embraer şirketi ise 40 sene önce kuruldu ve şimdi dünyanın sunma karlı uçaklarını imal fail aynı şirket konumuna geldi.
Yapı aşamasından evvel Türkiye karışma benzeri haddinden fazla ülkenin uçak istihsal tecrübesini inceleyen Embraer, 5 binden aşkın tayyare üretimiyle, işaret yelpazesini rastgele sabık ahit artırıyor.
