Fransız Senatosu Osmanlı İmparatorluğu’nun sonuç dönemlerinde Asuri ve Keldanilere “soykırım” yapıldığına dair karar aldı. Fransız hükümeti “soykırım” tezine şimdilik karşı çıkıyor.Fransız parlamentosu 1915-1918 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu topraklarında dallı güllü Asuriler ve Keldanileri amaç aldığını belirttiği katliamların Fransa yoluyla “soykırım” adına tanınması için kanuni etap başlattı. Fransız hükümeti girişimi şimdilik desteklemiyor.
Girişim önce namına parlamentonun üst kanadı olan Senato’de gündeme geldi. Senato’dahi çoğunluğu oluşturan iyi istekli Cumhuriyetçiler (LR) partisine mensup 76 senatör vasıtasıyla sunulan “1915-1918 döneminde Asuri ve Keldanilere Yönelik Soykırımın Tanınması” antetli değişmeyen tasarısı 8 Şubat’ta umumi kurulda tartışıldı. Türkiye’deki yıkıcı sarsıntı felaketine karşın oturumun ertelenmesine lazım görülmedi. Tema celse böylelikle 2’ye alın 300 oyla kabul edildi.
Tasarıda Fransız hükümetine, “1915-1918 yılları ortada Osmanlı makamları aracılığıyla 250 binden fazla Asuri ve Keldaniye yönelik kitlesel imhayı, sürgünü ve kültürel mirasının ortadan kaldırılmasını soykırım olarak tanıması,” “bu soykırımı peyda kınaması” ve “her yıl 24 April gününü Ermeni soykırımını ve Asuri-Keldani soykırımını ihtifal haset zar etmesi” çağrısında bulunuluyor.
“Fransa’nın Gün Doğusu Hristiyanları yükümlülüğü”
Değişmeyen tasarısının mimarı olan LR grubu üyesi Marsilya senatörü Valérie Boyer, oylama öncesi umumi kurulda yaptığı konuşmada, 1915-1918 döneminde Osmanlı İmparatorluğu topraklarında ateş parçası “2,5 milyon Hristiyan’ın fiziki, kültürel ve dinsel genosit kurbanı olduğunu” savundu. Fransa’nın, Kanuni Padişah Süleyman ile Fransa Kralı 1. François beyninde imzalanan kapitülasyonlardan bu yana “Şarki Hristiyanlarını himaye rolü olduğunu” dile getiren Boyer, “Fransa bu tarihi ve manevi yükümlülüğüne ilişkin kalmalıdır” dedi. Boyer konuşmasında, Gün Doğusu Hristiyanlarının 1915-1918 döneminde Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yaşadıkları ile IŞİD’in bugün Irak ve Suriye’deki eylemleri arasında benzerlik de kurdu.
Valérie Boyer, Nicolas Sarkozy’nin cumhurbaşkanlığı döneminde gündeme mevrut ve “Ermeni soykırımını inkarın cezalandırılmasını” öngören yasal girişimlerin üstelik öncülüğünü yapmıştı.
Fransız hükümeti “soykırım” kararına karşı
Oturumda kortej alan Aut Ticaret Bakanı Ollivier Becht ise Reisicumhur Emmanuel Macron ve hükümetinin tasarıyı desteklemedikleri mesajı verdi. Tarihin tarihçilere bırakılması gerektiğini belirten Fransız Bakan, “Tıpkı soykırımı temyiz etmek amacıyla Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Karşı Konvansiyon ve uluslararası mahkemelerin tüzükleriyle oluşan arsıulusal benzeri uzuv temelinde hukuksal bir karar gerektiğini” söyledi. 1915 olayları ile IŞİD kurbanları arasındaki paralelliğe bile alın çıkan Fransız Bakan, “1915’üstelik kurbanların tamamı Hristiyan’dı. Meğer IŞİD’in kurbanlarının çoğunu Müslümanlar oluşturuyor” ifadelerini kullandı.
Senato’daki oturumdan tıpkı devir geçmiş Paris’te Fransa Asuri-Keldani Eş Güdüm Komitesi’nin almanak yemeği düzenlendi. Fransız hükümetinin Erke Bakanı Agnes Pannier-Runacher aracılığıyla külah edildiği yemeğe sakat Cumhurbaşkanı François Hollande ve çarkıt başbakanlar François Fillon ve Bernard Cazeneuve bile katıldı.
Ankara reaksiyon gösterdi
Senato’de degaje düşünce çoğunluğuyla akseptans edilen, ancak hukuksal planda bağlayıcılığı sıfır karara Ankara’dan tepki gecikmedi. Türkiye Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Tanju Bilgiç, laf hakkındaki ayrımsız soruya, “Türkiye’nin kimseden gündüz dersi almaya ihtiyacı yoktur. Hukuki ve tarihi temelden yoksun bu sağgörüsüz teşebbüsün Fransa Senatosu’nun itibarsızlığını pekiştirmekten bambaşka benzeri sonucu ya üstelik ciddiye alınacak aynı yönü bulunmamaktadır. Fransa Senatosu, başkalarına gün dersi isnat etmek namına, özlük tarihine bakmalıdır” yanıtını verdi.
Sedir gündemine geliyor
Senato’nun kararı sonrası eş aynı girişim demincek birlikte Fransız Ulusal Meclisi’nde gündeme getiriliyor. Sedir’teki girişimin arkasında da LR mensubu parlamenterler var. Fakat LR Senato’birlikte olduğu gibi Divan’te çoğunluğa sahip değil. LR bu nedenle “Asuri-Keldani soykırımı” tezine ilgili kendisine Divan’e aynı karar tasarısı, tıpkı da yasa teklifi sundu. Değişmeyen tasarısı Senato’daki değişmeyen metni ile tamamen ayrımsız rapor ve tezleri içeriyor.
Yasa teklifi ise iki maddeden oluşuyor. İlk maddede “Fransa, Bir Numara Dünya Savaşı sırasında Asuri ve Keldaniler’e yönelik soykırımı ayan tanır” ifadeleri kullanılıyor. İkinci maddede ise “Fransa gelişigüzel sene 24 April’birlikte Bir Numara Acun Savaşı’ndaki Asuri soykırımının kurbanlarını anar” önerisine vadi veriliyor.
Karar tasarısı ve yasa teklifinin Sedir genel kurul gündemine ne ahit geleceği daha belli değil. Hükümetin Senato’birlikte olduğu üzere karar tasarısına alın çıkması bekleniyor. Değişmeyen tasarısı akseptans edilse de, epilog hükümet ve Cumhur Reisi Emmanuel Macron’a ait.
Yasa teklifi amacıyla buut henüz ağdalanmış. Teklif Meclis’ten geçerse Senato’ya gidecek. Yasalaşması için burada birlikte akseptans edilmesi gerekiyor. Senato’nun, konuyu önce gündeme getiren ve önceki kararı alan yasama organı adına yasa teklifini birlikte akseptans edeceği tahmininde bulunuluyor.
Yasalaşırsa Kanunuesasi Konseyi’nden dönebilir
Parlamentonun bu şekilde oylayacağı yasaya Cumhur Reisi, Başvekil, teşri organlarının başkanlarından biri evet birlikte 60 saylav yahut senatör tarafından “Anayasaya muhalefet” temelinde Anayasa Konseyi uğrunda itiraz edilebiliyor. Analog aynı senaryo Küçük Ay 2012’üstelik yaşanmış, “Ermeni soykırımını inkarın cezalandırılması” üzerine Fransız parlamentosu yoluyla oylanan yasa, bire bir takım parlamenterin itirazı konusunda Temel Konseyi aracılığıyla “ifade özgürlüğüne çap olduğu” gerekçesiyle fesih edilmişti. Esas Konseyi’nin bozma kararı öncesi Paris-Ankara hattında siyasal ve diplomatik ilişkiler kopma noktasına gelmişti.
