Telkih pasaportu: Okazyon mı, eşitsizlik mi?

Bakir nev güneş tacı virüs  (Kovid-19) salgınının üzerinden tıpkısı yıl geçmesinin arkası sıra dünya genelindeki vaka sayısının 130 milyona yaklaştığı görülüyor ve hayatını kaybedenlerin sayısı Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine bakarak 3 milyona yaklaşmış durumda. Amerika Müttehit Devletleri (KÖLE) kısaca 31 milyon hadise ve 546 bin ahiret yolculuğu sayısı ile Kovid-19’dan arz çokça etkilenen devlet oldu. KÖLE’yi arkasından ikinci ve üçüncü sıralara ise kestirmece 13 milyonluk hadise sayısı ile Brezilya ve 13 milyona doğru fenomen sayısıyla Hindistan yerleşmiş durumda.

Salgının Avrupa’daki etkisi dahi alelhusus Fransa, İngiltere ve İtalya’daki hikâye sayıları düşünüldüğünde azımsanmayacak ölçüde. Tamam dünyada makbul kısıtlamalara ve uyarılara rağmen salgının kayıpları ve yayılma oranları bir lahzada artıyor. Bu süreçte arka arkaya telkih üretiminin sağlanması birçok telkih markasının da piyasaya sürülmesini sağladı. Bunların tıpkısı kısmı Gün Batısı merkezli BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca ve Johnson and Johnson aşılarıyken Rusya tarafından geliştirilen Sputnik V ve Türkiye’nin da satın aldığı Çin aşısı CoronaVac birlikte dağıtımda. Alelhusus Türkiye, Brezilya ve Endonezya Sinovac firmasının aşısı olan CoronaVac’ı ithal etti. Bu ülkeler dışında ise Çin aşısını ithal eden Avrupa ülkeleri Sırbistan ve Macaristan oldu. Fakat Sırbistan Çin’den CoronaVac’ı değil, Çin üretimi aynı farklı aşı olan Sinopharm’ı aldı. Öte yandan, aşıların dağıtımı ve herkesin aşılanmasının etraflı bir süreç gerektireceği düşünüldüğünde, arsıulusal arenada seyahatlerin planlanması ve normale dönülmesi açısından bazen düzenlemeler gündeme taşındı. Bu düzenlemelerin arasında “aşı pasaportu” hayli ilgi çekti.

Söz Gelişi bu pasaport neleri kapsayacak? Aslında aşı pasaportunun hedefi, anne namına kişilerin aşılama olmuşlarsa nerede, hangi aşıyı ne devir olduklarını, olmamışlarsa PCR sınav sonuçlarını, Kovid-19 geçirmişlerse antikor oluşturup oluşturmadıkları üzere tıbbi bilgilere ilgili sayısal verileri içermektir. Sonunda aşılama pasaportunun bu pasaporta sahip vatandaşların SU içre gerek iş gerekse turistik gayeli seyahatlerini kolaylaştıracak tıpkı aplikasyon olması hedefleniyor.

Hastalık aşı pasaportu?

Telkih pasaportları uluslararası seyahatlerde bulunacak olanların aşılama kanıtlarını sağlayacak tıpkı belge kendisine şekilleniyor. Basılı malzeme adına oluşturulabileceği kadar elektronik ortamda uygulanabilirliği ayrıca bu yönde kâh uygulamaların telefonda olması da gündemde. Fakat Avrupa Birliği (AKARSU) içre kullanılmamış çeşit korona virüs kısıtlamalarına pürüzsüz seyahat edilebilmesi için önerilen aşılama pasaportu önceden kulağa hayırlı gelse de gerçekte içeriğinde bir nice müphemiyet bulundurduğu üzere farklı ülkelerden birlikte itirazlar yükseliyor. İlk müphemiyet aslında aşıya verilecek insanoğlu yönünde kendisini gösteriyor. Bu zamana kadar “aşılama sertifikası”, “telkih pasaportu”, “Kovid pasaportu”, “sayısal seyahat kartı” kabil birçok isimle mezkûr aşı pasaportu amacıyla Avrupa Komisyonu “Sayısal Yeşil Intikal Kartı” adını uygun gördü. Ayrıca bunun amacıyla yasalı düzenleme öneri edeceğini açıkladı.

Telkih pasaportunun içeriği bile tıpkı gayrı ayrıntı namına karşımıza çıkıyor. Temsil bu pasaport neleri kapsayacak? Aslında aşılama pasaportunun hedefi, anne namına kişilerin aşılama olmuşlarsa nerede, hangi aşıyı hangi ant olduklarını, olmamışlarsa PCR sınav sonuçlarını, Kovid-19 geçirmişlerse antikor oluşturup oluşturmadıkları kadar tıbbi bilgilere ilişkin dijital verileri içermektir. Böylelikle aşılama pasaportunun bu pasaporta cemaat vatandaşların SU ortamında icap aksiyon gerekse turistik gayeli seyahatlerini kolaylaştıracak benzeri aplikasyon olması hedefleniyor.

Esasen aşılama pasaportunun mecburi tutulmasının bazen müspet yanlarının olabileceği cilalı. Mesela telkih pasaportu zorunluluğunun olması gezi edecek olan kişilerin henüz güvenli kalmasını ve başkalarını birlikte riske atmamasını sağlarken imdi kişinin aşılanmasına da etmen olacaktır. Telkih yapılan kişilerin pasaportla ülkelere alınması turizmin canlanmasını sağlayabilir ve turizm merkezli ülkelerin ekonomileri için bu süreçte toparlayıcı tekellüf oynayabilir. Aynı zamanda aksiyon seyahatleri aksayan, serbest dolaşımdan yararlanamayan tecim insanları için üstelik ticari faaliyetleri canlandırıcı ayrımsız nitelikte olacağı düşünülüyor.

Fakat aşılama pasaportunun menfi görülebilecek yanları dahi olanaklı. Bunlardan birincisi, aşı olan kişiye Kovid-19 bulaşmayacağının ayrımsız garantisinin olmaması. Yani aşı olunsa de virüsün etkisinde kalma olasılığının hâlâ bitmeme etmesi. Telkih olan aynı kişinin bağışıklığının hangi kadar süreceği henüz ilmî kanıtlarla ortaya konulmuş değil. Antrparantez bütün ülkelerde dağıtım üzerine yaşanan sorunlardan kıran aşıların ayrımsız anda ve benzeri oranda yapılamayacak olması adaletsiz ayrımsız tablo ortaya koyacaktır. Bu boyut ülkeler arası ayrımcılık sorunu ortaya çıkarabilir. Bunun dışında pasaport güvenliğinin çokça dolgunca sağlanması sorunu ortaya çıkacaktır ki birçok ülkede pasaport sahteciliği ile ilişik duyum şimdiden gündeme taşındı.

Aşı pasaportu uygulamasına geçilmesiyle karşılaşılacak sıkıntılardan biri da “çapraz iştihar” sorunu. Aşılama pasaportu ile ilgilendiren kararın AB ülkelerinde çıkması durumunda öncelikle ülkelerin bu düzenlemeyi öz sağlık sistemleriyle uyumlaştırması gerekiyor. Kuma tıpkı olgun tabanının oluşturulması ve KEZ’nin hep ülkelerinin aşılanan kişilerin bilgilerini bu ortak bilgelik tabanı üzerinde işlemesi gerekecektir. Böylelikle başka SU ülkeleri ihtiyaç olması yerinde bu olgun tabanından kişilerin bilgilerine erişebilecektir. bununla birlikte, verilerin antrparantez cızık arama sistemlerine işlenmesi, ülkeler arası giriş çıkışlarda palas sağlayacaktır. Ayrıca SU’nin aşı pasaportu konusunda uygulayım bilimi yönetimini bile ayrıksı firmalara artırmak istemediği görülüyor. Bu konuda zat sistemini vurmak talip AB’nin uygulamayı kısmık tutması ister, çünkü aşılama pasaportunun kişiye özel bilgiler içermesi güvenliğin sağlanamaması yerinde SUTAŞ üzere yeni mesail oluşturabilir.

Antrparantez telkih olup olmama isteğinin bireysel olması ile aşı pasaportu zorunluluğu çelişecektir. Telkih pasaportuna müspet bakmayanlar, aşılama olmamayı tercih edenlerin yahut gebelik ya de vakayiname emraz kadar durumlardan çevre telkih olamayanların haklarının ihlal edilebileceğini savunuyor kim güçlü bile nahak yere sayılmazlar. Nedeniyle hakeza tıpkı pasaportun eş hakları ve özgürlüklerle ilişkin aynı mabeyin yaratıp yaratmayacağı üstelik tartışma konusu.

amma velakin hangi ülkelerin ne aşılama markalarını kabul edip etmeyeceği da ayrımlı ülkelerde ayrımlı aşılar ergin bireyleri karmaşaya sürükleyebilir. Bu buut bile pasaportla ilişik haddinden fazla elan mufassal aynı düzenleme yapılması ihtiyacını doğuruyor.

Aşı pasaportuna dahil sıfır ülkelerin turizminin “resmi yerine” açılamayacak olması ve bu ülkelerin “riskli ve gezi uyarısı yapılan” sınıfında kalacak olması sorunundan genişlik çokça etkilenen ülkelerden biri de zahir Türkiye olacak. 

Ülkelerin aşılama pasaportuna cebin tutumları

Aşılama pasaportu çalışması AKARSU ile gündeme taşındı. SU sınırları içerisinde sakıncasız yolculuk edebilmeyi keşfetmek için aşılama pasaportuna yönelik tensikat SU yoluyla hazırlandı. Bu telkih pasaportunun varlığı AB içerisinde seyahat serbestisi sağlayacaktır. Ancak SUTAŞ’nin hangi aşılar üzere aşılama pasaportu vereceği hâlâ tartışma konusu. Çünkü bu zamana büyüklüğünde AKARSU vasıtasıyla onaylanan aşılar BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca ve Johnson and Johnson aşılarıyken sair aşıların akseptans görüp görmeyeceği bu aşıların kullanıldığı ülkelerin seyahat serbestisinin belirleyicisi olacak. Türkiye, Sırbistan ve Macaristan üzere ülkelerin Çin aşısını kullandığı düşünülürse SU’nin bu aşılara izin verip vermeyeceği konusu önem kazanıyor.

Esasen AKARSU ülkeleri ortada aşı pasaportu üzerine ortak ayrımsız fikrin olduğunu ifham etmek bile el. Alelhusus Fransa kadar telkih üstüne bikarar ülkeler aşılama pasaportunun halkı aşılanmaya zorlayacağı ve bu durumun de ileride türel bazen sorunlar yaratacağı kanaatinde. Yunanistan ise özellikle ekonomisi turizme dayandığından aşı pasaportunun yolculuk özgürlüğü sağlayacağı ve turizmi canlandıracağı gerekçesiyle pasaportu destekliyor. Bu hususta bile Yunanistan hem KEZ ülkelerinden gelecek turistler üzere basitçe çıkarmak isterken hem de ülkesinde üzücü giden turizmi tekrardan ihya etmek amacıyla DENIZ üyesi sıfır ülkelerle düet anlaşmalar ika yoluna gitti ve söz temsili İsrail’le ikili itilaf imzaladı. KEZ içre Yunanistan ve İspanya’nın SUTAŞ’ye baskıları birlikte düşünüldüğünde, aşılama pasaportunun ekonomisi turizme dair ülkeler üzere kurtarma aracı benzeri azamet oynayacağı söylenebilir.

amma velakin seyahat kısıtlamalarından en haddinden fazla etkilenen elden erler değil aynı zamanda havayolu şirketleri. Havayolu şirketleri de muhtelif basın açıklamalarında alışılagelen sürece intikal amacıyla telkih pasaportunun gerekliliğini vurgulamaktalar. Uluslararası Çekicilik Taşımacılığı Birliği (IATA), bunu destekler nitelikte AKARSU’ye müteveccih çağrıda bulunarak aşı pasaportu teklifinin desteklenmesi isteğini dile getirdi. Ancak başlangıçta dahi dediğimiz üzere aşılama pasaportunun turizmi ve hisse senedi seyahatlerini tekrardan canlandıracağı düşünülse üstelik bu kullanımın hem hukuki hem üstelik güvenlik boyutunun AKARSU yetkilileri eliyle muhakkak eksiksizce masaya yatırılıp değerlendirilmesi gerekiyor. Çabucak mahsus aşılar amacıyla uygulanan olacak tıpkı pasaportun lojistik sorunu ve aşıların stok durumu üstelik düşünüldüğünde ülkeler beyninde tıpkısı okazyon eşitsizliği ahali ihtimali var. Üçüncü ülke vatandaşlarının Avrupa’evet methal çıkışlarının bile bu pasaportun akseptans ettiği telkih markalarına bağlanacak olması bazen sorunları birlikte beraberinde getirir. Çünkü BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca ve Johnson and Johnson üzere KEZ aracılığıyla akseptans edilen aşıların hacısı hocası cemi dünyaya yetecek tam üretime ve tevzi gücüne sahip değil. Bu kapsam dezavantajlı ülkeler ve bunların vatandaşları açısından adaletli olmayan koşullar oluşturabilir. Antrparantez Avrupa ülkelerine tecim zımnında methal huruç yapması müstelzim vatandaşları da el durumda bırakacak ve ticari ilişkileri olumsuz yönde etkileyebilecektir. Bu açıdan AKARSU ülkelerinin aşılama pasaportu konusundaki düzenlemeleri parçalanmamış bu durumları de değerlendirerek şekillendirmesi SUTAŞ’nin güvenirliliğini destekleyecektir kim DENIZ, aşılama pasaportu yönetiminde üstelik kanımızca tıpkı sınav verecektir. Aşılama pasaportunun yönetiminde SUTAŞ’nin sıfır sonuç çıkarması tenkit oklarını yeniden AB üstüne çevirecek ve serencam dönemde Brexit süreciyle değer kaybeden SU’yi adamakıllı el durumda bırakacaktır.

Aşılama yapılan kişilerin pasaportla ülkelere alınması turizmin canlanmasını sağlayabilir ve turizm merkezli ülkelerin ekonomileri üzere bu süreçte toparlayıcı alım çalım oynayabilir. Bire Bir zamanda gelişim seyahatleri aksayan, serbest dolaşımdan yararlanamayan tecim insanları amacıyla da ticari faaliyetleri canlandırıcı aynı nitelikte olacağı düşünülüyor.

Türkiye’nin durumu

Telkih pasaportu üstüne hele Yunanistan ve İspanya üzere turizm gelirleri yüksek ülkelerin ısrarcı olması, bu ülkelerin 2021 yılı amacıyla turizm gelirlerini çevirmek amacını taşıdıklarını gösteriyor. Aşı pasaportuna karışma sıfır ülkelerin turizminin “resmi olarak” açılamayacak olması ve bu ülkelerin “riskli ve seyahat uyarısı yapılan” sınıfında kalacak olması sorunundan yer çok etkilenen ülkelerden biri de elbette Türkiye olacak. Salgın nedeniyle turizm sektörü ağır çarpış düzlük Yunanistan, aşı pasaportunu KEZ içerisinde destekleyerek haddizatında turizm payının tamamını almayı amaçlamakta. Türkiye Sinovac firması ile anlaşarak Çin aşısı yaptırdı. Bu noktada Türkiye’nin eş telkih pasaportunun kullanımı dışında kalmaması ve turizm payında Yunanistan ve İspanya gibi ülkelerle rakiplik edebilmesi üzere harekete geçmesi gerekiyor.

Bu istikamette DENIZ ile anlaşarak eş aşılama pasaportu sistemine girmesi evet üstelik aykırı tanınmayı sağlaması hem turizm hem ticaret seyahatleri açısından ehemmiyet kazanıyor. bununla birlikte, Çin’mağara Sinovac firmasının dahi aşısının dijital aşı platformunun içine dahil olabilmesi amacıyla Avrupa İlaç Ajansı’na (EMA) başvurup icazet alması gerekiyor. Türkiye ister coğrafi konumu gerekse iklim şartları düşünüldüğünde Avrupalı turistler üzere çok gururlu bire bir devlet. Bu çerçevede turizmin desteklenmesi açısından bire bir dakika evvel siyasi girişimlerin yapılması ve bu duruma harmoni sağlayabilmek amacıyla bire bir altyapının mutlak amade edilmesi gerekiyor. (AA üzere makaleyi hazırlayan: Dr. Cımbar Cicioğlu – Sakarya Üniversitesi Arsıulusal İlişkiler Bölümü akademisyen / Dr. Didem Hatırlı – Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi İdari Ulum Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nde akademisyen)

Beyni çürüten esrarlı hastalık benzeri Kanada’yı esir aldı

İngiltere’birlikte milletvekilleri telkih sertifikasına karşı kampanya başlattı!

Biontech aşısının yolculuğu

 

Share: