45 sekans deyip geçmeyin; 1 milyar TL’lik iktisat oluşturdukları hesaplanıyor. Fakat faturasız sunulan hizmetlerle gelişigüzel bu hacmin iki katına çıktığını bile belirtelim. Peki dizilerin oluşturduğu ekonomik değerden kimin payına ne düşüyor? Servet Dergisi bu haftaki sayısında mülevven dünyayı mercek altına aldı. Dergisinin haberine bakarak öncelikle dizileri yaptıran kanallar kazanıyor. Zira yükselen reytinglerle gelişigüzel reklam gelirleri artıyor. Ayrıca dizi film tutarsa çekimci birlikte kazanıyor. Kazanan çekimci, ilkin başrol oyuncuları oluşmak üzere ekibine birçok sektörde alışık olmadığımız ücretleri ödüyor. Tıpkı dizide, müşteri önü ve arkasında sunu beş altı 60 yabanlık takım görev alıyor. Ara Sıra dizilerde bu kol 100 kişiye büyüklüğünde çıkabiliyor. Genelde dizi maliyetinin yüzdelik 20-30’unu başrol ve özge oyuncuların aldığı ücretler oluşturuyor. Bu bile eylemek oluyor ki, başrol oyuncuları kesim başına 10 ila 30 bin YTL ortada ücret alıyor. Dizilerde arada sırada aynı, bazen üstelik iki yönetmen fariza alıyor. Türkiye’üstelik sayıları 200’ü bulan yönetmenlerin birlikte devir başına 5-20 bin TL arasında sevap aldıkları belirtiliyor. Senaristler üzere da adi fevk bire bir ücretler meri… KENDİ DERTLERİNİ ÇÖZÜYOR İşte bu ücretleri duyan veya bilici bir nice tendürüst, bu sektörün alıcı arkası evet bile önünde görev almak istiyor. Aslında dokunaklı mektepli karşın bölüm kalifiye çalışan sıkıntısı çekiyor. Bu sıkıntıya de yine kendisi çare bulmaya çalışıyor. Örneğin direktör-kameraman olarak yıllardır bu sektörde olan Sinan Yoğun, evvel Cihangir’bile Plato Film Okulu’nu kurdu. Güzeşte sene iz efdal okuluna dönüşen Yayla’birlikte halen 47 öğrenci eğitim bilimi görüyor. Yayla Meslek Yüksekokulu’nda; fotoğrafçılık ve kameramanlık, radyo ve televizyon programcılığı, matbuat ve yapıt teknolojileri, halkla münasebat ve lansman bölümleri bulunuyor. Patika örgütleri bile sektörün ihtiyacını yutmak üzere kurslar düzenliyor. Bunlardan biri da SenDer (Senaryo Yazarları Derneği)… 2003’te kurulan SerDer’in halen 229 üyesi var. SenDer’e unsur olmayanlarla birlikte Türkiye’deki senarist sayısının 300’ü bulduğu aritmetik ediliyor. SenDer, düzenlediği ‘atölye’ çalışmalarıyla 20 haftada senaryo yazımı öğretiyor. Katılımcılar haftada 4 saat öğüt görüyor. Halen 21 senarist adayı bu işlik çalışmalarına bitmeme ediyor. 300 SENARİSTİ VAR SenDer Umumi Sekreteri Haluk Ünal, senarist gelmek üzere haddinden fazla arzu olduğunu belirtiyor. Bu talebi bile “Bir Vakitler insanların çekmecesinde muhakkak birkaç koşuk bulunurdu. Deminden bunun yerini senaryolar aldı” sözleriyle anlatıyor. Haluk Ünal’ın verdiği bilgiye bakarak, Türkiye’de A sınıfı bir dizide 2-3 şahsiyet aynı senarist ekibi çalışıyor. Bu ekip, kısım başına 10 ila 25 bin TL beyninde ecir alıyor. Bu çok faziletkâr bir algı kadar görünmesine karşın, senaristler yine bölümlerinden telif hakkı alamadıklarından yakınıyor. Ünal’ın bu konudaki görüşleri şöyle: “Biz çabucak himmet karşılığı çalışan insanlar değiliz. Haddizatında fikri iyelik sahibiyiz. Fakat ikinci gösterimlerden telif hakkı alamıyoruz. Avrupa’üstelik senaristler yılda bire bir senaryo yazıyor. İkinci gösterimlerden dahi yüzdelik 3 ila 10 beyninde uzlaştırma alıyorlar. Bunun geliriyle dahi 2-3 sene yaşayabiliyorlar. Biz her hafta adeta tıpkısı sinema filmi yazıyoruz.” İŞKUR ÜSTELIK KURS AÇTI Hikayeleri senaristler sürüklüyor ama onların hayata geçebilmesi üzere ışıkçı, sesçi, çekimci üzere birçok ara öge fariza alıyor. Bu alanlarda da nitelikli eleman eksikliği bulunuyor. Ebat böyleyken, Türkiye’üstelik milyonlarca dinç etkisiz var. Bunu gören Kocaeli İşkur İl Müdürlüğü, bahis konusu alanlarda ağirşak düzenlemeye karar vermiş. Arkası Sıra bile MinT Yapım’ın sahibi Birol Güven’in kurduğu MinT Görsel Sanatlar Akademisi’yle işbirliği yapmış. Halen artistik hizmetler, montajcı, yapımcı, tayf makyajcısı, tonmayster, reklam ve TV izlence yapımcılığı mesleksel eğitim bilimi kursları düzenleniyor. Projenin düşün babası olan İşkur Kocaeli İl Müdürü Öztekin Kaşukçi, serencam yıllarda Kocaeli’nde bir nice kol çekildiğini, halen dahi çekilmeye bitmeme etiğini hatırlatıyor. Sanayi şehri Kocaeli’nde çekilen bu dizilerle gençlerin sektöre henüz da sargı duyduğunu gördüklerini söyleyen Kaşukçi, “Kursumuza pahal bent oldu. Son Teşrin 2009’birlikte 175 şahsiyet tıpkısı kurs başlattık. Şu anda tamamlanma aşamasına geldi. Katılımcılarımız bire bir gelişmemiş film çekti. Geçenlerde sertifika törenini yapacağız” diyor. İşkur Ankara birlikte analog tıpkısı kurs başlatmış durumda. Kaşukçi, temenni olması durumunda 2010 yılında birlikte kursun devam edeceğini sözlerine ekliyor. İşkur’un kurslarına katılanlar günde 15 TL ödüyor. CAST’A GİRMEK İÇİN DOĞRU YOL Sektörün hareketlenmesiyle gelişigüzel oyuncu ihtiyacı bile ortaya artık. Alelhusus eskimemiş yüzler arayan yapımcılar, cast (oyuncu) ajanslarıyla çalışıyor. Cast ajansları figüran karışma gelişigüzel kademedeki aktör ihtiyacını karşılıyor. Rüştünü tanıtlama etmiş oyuncularla genelde ajanslar uyuşma imzalıyor. Türkiye’de inanılır ve yoğun çalışan ajansların sayısının 20’yi bulduğu belirtiliyor. Fakat “çanta ajans” diyerek tabir edilenlerle gelişigüzel bu sayının 200’ü geçtiği adisyon ediliyor. Çabucak çoluk çocuk değil seçkin meslekten kayırıcı bu ajanslara aktör ve müşabih oluşmak amacıyla kaydoluyor. Avukattan karı hanımına, öğretmenden mühendise birçok meslekten eş biraz titr, az buçuk da dünyalık ümidiyle ajansların kataloglarına giriyor. Ajans kataloglarına çalmak için 50 ila 200 TL arası müracaat ücreti alınıyor. Ara Sıra ajanslar ise müracaat ücreti almıyor. Alınan ücretin üstelik foto ve deneme filmi çekimi için kullanıldığını söylüyorlar. Cast ajanslarının çoğu bundan sonra içindekiler yapmıyor. Bunun adına genel ağ sayfalarında oyuncuların düz aldığı bilim bankalarını yayınlıyorlar. Hassaten ajansların çoğu Facebook’ta birlikte kendini tanıtıyor. Aynı ajansın bili bankasına giren aktör adayı, gösteriş beklemeye başlıyor. Çekime çağrılan oyuncunun ücretini, tutkun bulunduğu ajans yapımcıdan alıyor. Yüzde 20-30 komisyonunu kesip kalanını oyuncuya veriyor. Söz Gelişi, figürasyonlar (benzeri kafede oturan alıcı rolü) amacıyla cast ajansları yapım firmalarına 35 TL fatura kesiyor. Bunun 20 TL’sini oyuncuya veriyor. Bazen adaylar ecir almadan da setlere gidiyor. Bunun nedeniyse göz temsilcileriyle setlerde tanışıp mebzul benzeri afi kapma hayali… Adlı ve adı mahsus ajanslara, oyuncu olmak üzere günde telefon ve genel ağ eliyle ortalama 50 dirilik başvuruyor. Türkiye’nin geçmiş cast ajansı, 10 sene evvel kurulan Tümay Özokur Casting. Bir Nice ajansta olduğu üzere patronlar kardeş. Tümay Özokur ve ablası Tules Evren’in kurduğu ajansa bağlı halen 700 aktör var. Tümay Özokur, artık temsil kökenli oyuncularla çalışıyor. Hizmet Etmek istedikleriyle de katiyetle 5 yıllık sözleşme imzalıyor. Değme dönme ajansa 50 ila 100 arasında kullanılmamış referans yapıldığını söyleyen Özokur, bu büyüklüğünde çok başvuruyu akillicasina bulmuyor. Kahramanlar, Melaike Korusun ve Yaprak Dökümü dizilerinin cast direktörlüğünü fail Özokur, bazı dizilere birlikte ajans kendisine yani istek edildiğinde oyuncu veriyor. Sektörde kontratsız çalışmayı akillica bulmayan Özokur’un değerlendirmeleri şöyle: “Ego bizzat sektörde daha etik bilimi ve makul çalışılmasını istiyorum. Bazı Bazı oyuncunun, ajansın evet de yapımcının hatası zımnında sektörde işlemler içinden çıkılmaz ayla gelebiliyor. Şayet bütün etik olursa şikayet edilen sorunlar birlikte çözülür.” İkon Yapım Casting’in sahibi Fazilet Tütüncü, 7 yıldır sektöre hizmet veriyor. Peş Sokaklar’ın bile aralarında bulunduğu birçok diziye oyuncu sağlamış. Tütüncü, birçok insanın oyuncu başlamak üzere kendilerine başvurduğunu söylüyor. İkon, halen 100’e mail oyuncu ve oyuncu adayıyla çalışıyor. Çekimci firmaların sokaktan sabık insanlarla çalışmadığını vurgulayan Tütüncü, “Setlerde figürasyona değer verilmiyor. Fakat ara sıra biçimleme tamamlanmadığı amacıyla çekimler gecikebiliyor. Bunun yapımcılara zararı ise binlerce TL oluyor. Bu yüzden biz mehabetli tıpkısı görev icra ediyoruz” diyor. Yapım firmaları ara sıra cast ajanslarıyla kendileri arasında tıpkısı köprü olacak cast direktörleriyle bile çalışıyor. Bunlardan sunu bilinenlerinden biri ise Noksansız Uygur Casting Director… Dizilerde çalışanlar ne ecir alıyor? Görevi Aldığı ücret (TL) Yönetmen 5-20 bin TL Senarist 5-15 bin TL Müzisyen 2-8 bin TL yönetmen yardımcısı 500-5 bin TL Başrol oyuncusu 10-30 bin TL Ilımlı merhale oyuncular 5-10 bin TL Noname (ünlü sıfır) oyuncular* 1-5 bin TL Kesim oyuncusu 500-1.000 TL arası Diyaloglu yedek oyuncu 50-150 TL Biçimleme 20-25 TL Kerte: Aktör ücretlerine yüzde 20-30 cast ajansı komisyonu karışma değildir. Türkiye’nin önde mevrut cast ajansları Ajans adı Sahibi Telefon Garaz Sökmen Ajansı Tasavvur-Sait Sökmen 0212 282 81 30 www.gayesokmen.com.tr Tümay Özokur Casting Tümay Özokur 0216 478 14 48 www.tumayozokur.com.tr Renda Güner Casting Renda Güner 0212 293 63 93-95 www.rendaguner.com Mükemmellik Uygur Casting Director Noksansız Uygur 0212 525 81 68 www.harikauygur.com İkon Prodüksiyon Casting Erdem Tütüncü 0216 414 66 69 www.ikoncastinajans.com Ajans Tuba Taçan Tuba Taçan 0212 293 99 06 www.tubatacan.com Aile Ajans Hasan Güngör 0212 570 74 05 www.ajansfamily.net Beyaz Perde ve saf sektörü kimlere kazandırıyor? * Halen 45 dizinin, aracısız ve dolaylı yerine sunu bir iki 50 bin kişiye istihdam sağladığı belirtiliyor. * Müzisyenler, film ve seri müziklerini yaparak erdemli ücretler kazanıyor. Kıraç, Toygar Işıklı, Kemal Sahir Gürel, dizilerden genişlik haddinden fazla kazanan müzisyenler olarak biliniyor. * Yıllardır devlette ve hususi tiyatrolarda haddinden fazla çok mal kazanamayan oyuncular, sektörün canlanmasıyla baştan mülk kazanmaya başladı. * Romancılar ve senaryo yazarları de arz temiz günlerini yaşıyor. * Firmalar dizilere müzahir olarak ürünlerini bodur sürede tüketiciye danışma olanağı buluyor. * Göstergeç ve sinema yapımları reklam sektörünün üstelik antipatik gücü oluyor. * Yapımcılar, emlakçılara ve şalter kiralama şirketlerine yıpranmamış gelişim kapıları açıyor. Dizilere mekan sağlayan emlakçılar, yalıdan ofise birçok mekanı kiralıyor. İstanbul Boğazı’nda dizilere yayınlanan konakların günlük kirasının 500 TL’yi bulduğu belirtiliyor. * Film ve dizelerin çekildiği bölgeler tanınıyor ve bağırsak turizm hareketi hareketleniyor. Kapadokya, Mardin, İzmit (Maşukiye), Sinop sonuç yıllarda sıra turizminden payını alan bölgeler. * Filmlerin DVD’lerinin yapılması hem kayıtlı hem bile vasıta dışı ekonomiyi besliyor. * Restoranlar, kuaförler, mobilyacılar, çul firmaları, ocak tekstili üreticileri kabil birçok çağ dizilere destekleyici olup kendilerini tanıtıyorlar… SABAHLEYIN