ANKARA (A.A) – Leyla Ataman Özel – Ayşe Flama – Nükleer santral yapımı çalışmalarıyla daha sık gündeme mevrut aslında yabancımız değil, evrenin ve hayatın benzeri parçası… İnsanlar yeryüzünde var oldukları günden bu yana radyasyonla birlikte yaşıyor, saf ve bireşimli yollardan radyasyona maruz kalıyor. AA muhabirinin yaptığı derlemeye bakarak, radyasyon natürel ve bireşimli yahut iyonlaştırıcı ışınım ve iyonlaştırıcı sıfır ışınım radyasyon başlamak amacıyla ikiye ayrılıyor. Natürel ışınım kaynaklarının başında toprak ve güneş geliyor. Güneşin yanında uzayın derinliklerinden ve başkaca galaksilerden, hava içindeki atomlarla etkileşerek gama radyasyonu olarak dünyaya gelen kozmik ışınlar bile tabii ışınım kaynakları adına biliniyor. Işık zahirî, ısı birlikte hissedilen bir ışınım kaynağı. Dünyamız bile tıpkı miktar radyoaktif. Yani havasında, suyunda, toprağında natürel ışın etkin maddeler bulunuyor. Yeryüzünde granit, kum taşı, kalker kabil bazen kayalar, uranyum, toryum ile potasyon-40 üzere natürel ışın etkin maddeleri yapısında bulunduruyor. Bunlardan elde edilen malzemelerle kullanılarak yapılan binalar de natürel ışıma kaynağı. Radyasyonun güç olması ışınlama derecelerine, yani maruz kalınan radyasyon miktarına bağlı. Bireşimli ışıma kaynaklarından sığınmak amacıyla stabil çok formül bulunmakla gelişigüzel, doğal radyasyonun tümünden korunmak kabil olmuyor. Ancak miktarın azaltılması için kâh önlemler alınması gerekiyor. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın verilerine göre, natürel radyasyon dolayısıyla tamam canlılar yıllık sayı farkı 2,8 milisivert (mSv) radyasyona maruz kalıyor. Bu miktarın yüzdelik 85’i saf kaynaklardan yani topraktan, güneşten ve uzaydan gelen kozmik ışınlardan kaynaklanıyor. Geriye kalan yüzdelik 14’ü tıbbi ışınlamalar ve yüzdelik 1’i bile herif yapımı (çekirdeksel cebe denemeleri nedeniyle atmosfere salınmış ışın etkinlik ve çekirdeksel santralci) unsurlardan kaynaklanıyor. -EN SAĞLIKLI KARI AHŞAP EŞ- İnsan hayatı boyunca yer çok maruz kaldığı saf ışınım radon gazı (Dünyanın oluşumundan itibaren yerkürenin içerisinde bulunan uranyum, toryum kabilinden radyoaktif maddeler bozunarak radon gibi maddelere dönüşüyor). Topraktan sızan bu doğal gaz hele sınırlı alanlarda toplanıyor. Brezilya, Hindistan’ın bazen plajları, İran’ın gâh bölgeleri ile Norveç, İsveç kabilinden yıldız ülkelerinde natürel ışıma artık bulunuyor. Arsıulusal Atom Enerjisi Ajansı’nın verilerine göre radonda acun ortalaması 400 Bekerel/metreküp (Bq/m3), Türkiye ortalaması ise 52 Bq/m3. Yani Türkiye’da korkulacak düzeyde tıpkısı radon birikimi söz konusu değil. Buna rağmen sınırlı ortamlara çok dikkat gelmek gerekiyor. Bu doğal gaz binalarda yeraltından sızarak binalarda cidar ve tesisat boşluklarına sızarak odaların içerisine giriyor. Ortalama adına üstelik sadık tıpkı ortamda 24 saate bire bir en son seviyeye ulaşıyor. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Işıma Sağlığı ve Güvenliği Dairesi Başkanı Dr. İsmail Hakkı Arıkan, ”Bu gazdan korunmanın bir tane çaresi bildirme birkaç 24 saatte benzeri evleri 15 zaman havalandırmaktır” diyerek konuştu. Radon gazı topraktan sâdır ve yerden yükselen bir doğal gaz olduğunu, bu nedenle antre yahut bodrum katlarında oturan insanların radona çıktı maruz kaldığına dahi belen eden Arıkan, ”Havalandırılmamış odada tıpkı da sigara içilirse, radon ve sigara kanseri tetikleyen sunma makro unsurlardan biri” dedi. Mavera yandan sakat evlerde kaypak tesisat ve duvar boşluklarından bile radonun daha acul çıktığı ifade ediliyor. Radon, çimento, kiremit üzere topraktan üretilen çatı malzemelerinde dahi bulunduğu üzere ahşap evlerin daha dosdoğru olduğunu üstelik belirtiliyor. -GIDALARDAKİ IŞINIM- Toprakta olan saf ışınım nedeniyle gıdalarda üstelik ışıma bulunuyor. Gıdalar içerisinde de gün çiçeği, havuç, kumpir, kuruyemiş, eroin sularında ayrıksı gıdalara bakarak daha faziletkâr radyasyon bulunuyor. Bağan düzeyli radyasyondan korkulmaması gerektiğini, antrparantez bunların eğin üzere ihtiyaç yerine üstelik nitelendirilebileceğini kaydeden İsmail Arıkan, ”Toprakta mevcut herşey bizim vücudumuzda üstelik var. Bu dokuncalı ışıma değil ama radyo etkinliği vardır. Bu şuna analog vücudunuzun demire üstelik ihtiyacı var, çinkoya üstelik. Bunları almanız gerekiyor” diye niteleyerek konuştu. -RÖNTGEN ÇEKİLİNCE RADYOAKTİF OLUNMUYOR- Hastanede çekilen filmlerin da iyonlaştırıcı ışınım kaynağı olduğuna belen fail Arıkan, film çektirince radyoaktif olunmadığını ve film çektiren kişinin dahi sanıldığı kabilinden etrafa radyasyon yaymadığını söyledi. Arıkan, ”Filmler x ışını denilen radyasyonla çekiliyor. Lambadan gelen ışık kabil düğmeye basıldığı devir çırağ geliyor, düğmeye basıldığında de bitiyor. Vücutta birikimi bahis konusu olmuyor” dedi. Çekirdeksel tıpta vücuda sunulan radyoaktif maddeler dolayısıyla hasiyet galiba benzeri süre dışarıya çıkarılmıyor, antrparantez bu kişilerin idrarları, dışkıları ayrımsız müddet korunuyor, dokuncasız seviyelere çekildikten sonraları bile atılıyor. -SENTETIK IŞIMA KAYNAKLARI- Bileşimli radyasyon kaynakları, herif yapısı sentetik radyasyon kaynakları x ışınlarının ve çekirdeksel reaktörlerin keşfinden sonraları insanlığın hizmetine çok yerine sunuldu. Yapay radyasyonun fabrikalarda, eğitimde, endüstride, tarımda ayrımsız çok aplikasyon alanı bulunuyor. Çökertme telefonları, elektrikli aletler, fön makinesi, traş makinesi, mikrodalgalar iyonlaştırıcı sıfır ışıma kaynaklarından bazıları. İyonlaştırıcı sıfır radyasyonun çokça kemiksiz sonuçları olmasa de bazen bilimadamları psikolojik etkilerinden kansere kadar bir nice şeye nöbet açtığını belirtiliyor. Radyasyonun zararları eksiksiz kendisine tayin edilmediği amacıyla bu asıl kaynakların minimize edilmesi gerektiğine meni fail Arıkan, TAEK kendisine bu nedenle çekicilik alanlarına vazolunmak istenen koca görüntüleyen cihazlara müsaade vermediklerini belirtti. Arıkan ahzüita merkezleri ve havaalanlarındaki düzenlilik kapılarının mızrap dedektör olduğunu ve ışınım bulunmadığına üstelik ilgi çekti. -YAPAY RADYASYONDAN SIĞINMAK İÇİN ÖNERİLER- Bireşimli radyasyon üzerine araştırma işleyen Gazi Üniversitesi Noniyonizan Radyasyondan Dehalet Merkezi’nin elektromanyetik radyasyondan tevakki etmek için önerileri şöyle: ”-Kullanmadığınız elektrikli aletleri ya vabeste tutunuz evet birlikte fişten çıkarınız. Çünkü cihazlar ”stand by” konumunda kaldığı sürece elektromanyetik kirlilik yaratıyor. -Düşük radyasyonlu elektronik beyin ekranı kullanmaya ilgi gösteriniz evet da ekran filtresi kullanınız, mümkünse plazma görüntülük yeğleme ediniz. -Iktisat (halojen ve flüoresan) lambaları okuma lambası namına kullanmamaya özen gösteriniz. -Dinlendirici tıpkı uykuya salmak üzere sunu mefkûre koşulun akak odasında TV ve elektronik beyin bulundurmamak veya bu cihazların ağız ağıza mecbur konumda olmasını keşfetmek olduğunu hatırlayın. -Elektrikli battaniyeyi yatağa girmeden kapatınız. -Elektrikle çalışan radyolu çalar saatleri başınızdan benzer olduğunca uzakta tutunuz, mümkünse pille çalışanlarını tercih ediniz. -Faal elektromanyetik alanlar pineal bezden melatonin salgılanmasını etkiler. Saç kurutma makinesinin manyetik alanı yüksektir, bu nedenle sürekli eksiltmek namına aralıklarla bodur süreli kullanınız. -Yatak odasında başucunuzdaki duvarla komşunuzda bir elektronik aletin yandaki durmamasını sağlamaya çalışınız. -Çökertme telefonlarını arkadaşça gayeli kullanmayınız. Cep telefonunuz kullanmadığınız sürede mümkünse kapalı olsun. -cep telefonu kullanımının akıl aktivitesinde enerjik olduğu gösteren çalışmalar var. Çocuklarda sinir sistemi ve başın gelişimine devam ediyor olması dolayısıyla, çocukların ve gençlerin yetişkinlerden daha çok riziko altında olduğu bir gerçektir. Bu nedenle 16 yaş altındaki çocukların cep telefonu kullanmamaları, kullanmalarının zorunlu olması yerinde ise günde 10 dakikayı geçmemeleri Dünya Esenlik Örgütü (WHO) eliyle önerilmektedir. -cep telefonu kullanırken kesinlikle kulaklık kullanınız. Cep telefonunu açıksa kendinizden yeryüzü ırak mesafeye bırakınız. SAR