İSTANBUL – Orta Şark Ustalık Üniversitesi (ODTÜ) İnşaat Fükültesi’nde hazırlanan bire bir emek, Hasankeyf’mağara sular altında kalmadan baraj yapılabileceğini ortaya koydu. Projeye göre, 50 yıldan çok süredir tartışılan Ilısu Barajı’nın hesabına yapılacak ilkokul baraj, Hasankeyf’deki tarihi eserleri kurtaracak. Da envestisman maliyeti tıpkı kalırken üretilen neşelilik miktarı ise artacak. Genişlik önemlisi ise kamulaştırılacak kayran yüzdelik 27 elan bir iki olacak.
Ilısu Barajı’na almaşık projeyi ODTÜ İnşaat Fakültesinde erdemli lisans özne Emrah Dik hazırladı. ‘Ilısu Barajı ve HES: Alternatif çözümlerin Araştırılması’ adındaki çalışmanın danışmanlığını ise ODTÜ İnşaat Fakültesi’nde akademisyen olan Yrd. Doç. Dr. Şahnaz Tiğrek yaptı. Projeye bakarak, Ilısu Barajı’nın gövdesi 59 metre daha bağan yapılarak oluşturulacak göl alanının yüzeyi küçültülecek. Böylece Hasankeyf’mağara 12 bin almanak tarihi eserleri de sular altında kalmaktan kurtulacak. Gövdenin düşürülmesiyle kaybedilen erke ise Dicle’nin elan yukarısına yapılacak dört barajla sağlanacak. Yıpranmamış baraj fethetmek için lazım olan servet ise, normalde kamulaştırma üzere harcanan paradan karşılanacak. ‘Muhammes baraj sistemi’ adı sunulan projeyle elan fazla ruh üretilecek.
Çalışmanın danışmanı Yrd. Doç. Dr. Tiğrek, Ilısu Barajı’nın önce planının 1954’birlikte yapıldığını günümüz şartlarına göre banko düzeltilmiş edilmesi gerektiğini söylüyor. Eski projenin inatlaşarak yapılmasının bire bir anlamı olmadığını anlatan Tiğrek, çalışmayla ilgili şunları anlatıyor: “Konuyu yıllardır izlem ediyorum. ODTÜ’bile eksper öğrenciler yedirmek için ‘hidroelektrik programı’ açıldı. Bu programda Ilısu Barajı ile ait bu fikir ortaya bundan sonra. Ben danışmanlığını üstlendim. Emrah Yalçın hazırlamak üzere müştehi oldu. İki yılda tamamlandı.”
Heybet Su İşleri (DSİ) aracılığıyla yapımı planlanan Ilısu Barajı’na mütenavip kendisine hazırlanan ilkokul baraj şöyle: Ilısu 1 (Garsan), Ilısu 2 (Bitlis), Ilısu 3 (Botan), Ilusu 4 (Dicle) ve Ilısu 5 (Dicle – Yapılması planlanan barajın gövdesinden 59 metre elan bodur). Bu barajlar sayesinde üretilen hayatiyet miktarının da fazla olacağını tamlayan Tiğrek, “Hasankeyf sular altında kalacak yerlerin sunma ucundaki havza. Ilısu Barajı’nın bulunduğu yere 180 kilometre. Eğer baraj gövdesi 59 metre aşağıya düşürülürse Hasankeyf’in sular altında kalmaz. Birlikte şu asıl kadar yapılan çalışmalar de boşa gitmez. Yeni baraj üstelik bire bir aksta ve tıpkı genişlikte olacak. Değişik barajlar için zaruri olan mülk kamulaştırmaya ayrılan paradan karşılanacak.”
Çalışmayı, Temmuz 2010’de Gazi Üniversitesi’nde ‘Yenilenebilir Erke Sempozyumu’nda sunduğunu anlatan Tiğrek, “Birkaç periyot önce Dicle Üniversitesi’nde dahi GAP’ın dünü ve bugünü’ konulu tıpkı panelde projeyi anlattım. GAP idaresinden insanlar vardı. DSİ yetkilileri da projeden haberdar. Fakat şu asıl kadar kimesne bizden projeyle ait tıpkı talepte bulunmadı.”
Çalışmanın sahibi Emrah Sarp ise, “Elan bir iki devletleştirme yapılması ve Hasankeyf’mağara kurtulması amacıyla hakeza tıpkısı say hazırladık. DSİ’nin projesini üstelik inceledim. Maliyetler konsorsiyumun verdiği fiyatın üzerine tahmini kamulaştırma bedelleri çıkarılarak mücehhez. Ilısu’nun faydaları bizim sistemimizde birlikte sağlanıyor. Hazırladığım projeyle yalnız Ilısu Barajı’nın elektromekanik donatılarını sağlayacak olan şirketler birliği olan Avusturyalı Andritz Hydro ilgilendi. Çalışmayı gönderdim. Eksantrik ilgilenen olmadı.” Çalışması 330 sayfayı bulan Sert, şu anda doktora tezi hazırlıyor. Yalçın’ın eskimemiş çalışması, ‘Dicle Havzası’nda DSİ’nin sunduğu sisteme almaşık nasıl benzeri bütün geliştirilse elan fazla enerji elde edilir’ konusunu ele alıyor.
Ilısu Barajı’nın maliyeti 1 bilyon 850 milyon Ekü. Proje ile ilgilendiren en son gelişmelerden biri, yüreklilik sağlayacağını bildiren Avusturyalı, Fransız ve Alman üç cesaret kuruluşu Türkiye’nin 153 şartı namına getirmediği gerekçesiyle çekildiğini açıklamıştı. Bunun konusunda Çevre ve Orman Bakanı Veysel Eroğlu, cesaret vermekten çekilen kuruluşlar üzere ‘dingildek’ açıklaması yapmıştı. Kredinin iç kaynaklardan sağlanacağını belirten Eroğlu, bu el cesaret sağlayacak kuruluşların adını açıklamamıştı.
Hasankeyf Kalesi’nden 13 Temmuz 2010’dahi benzeri kaya düşmesi sonucu mıntıka halkından tıpkı güç ölmüştü. Bu olayın arkası sıra Hasankeyf Kalesi ve Dicle’nin kıyısındaki çardaklar hem eğreti hem dahi vesile trafiğine kapatıldı. Yıllardır tarihi eserler üzere envestisman yapılmamasının beraberinde kalenin ve çardaklarını kapatılması turizm sekteye uğrattı. İşsizlik sorunu yaşanan Hasankeyf’te ahali ağırlık durumda kaldı.
YEŞİL HAFİYE / Radikal
