Idmansız dağıtım ihalesinde arslan payını düz İş-Kale ve MMEKA’nın Aksa Enerji’nin istihsal portföyünden yararlanması, EÜAŞ ihalelerine katılması ve yatırımları öz iştiraklerine yaptırması kabilinden seçenekler gelir artırmada havari kabil MELİS ŞENERDEM / Ulusallık Cemaziyelevvel düzenlenen dört neşelilik tevzi ihalesinin toplanmış değerinin 6 bilyon dolara yaklaşması, söz konusu projelerin finansmanının elbette yapılacağı ve bu şirketlerin zahir rüşvet sağlayacağı konusunu de gündeme getirdi. Uzmanlar, Boğaziçi (BEDAŞ) ve Gediz Hareketlilik Tevzi için bütün 4.91 milyar dolar ödeyecek olan Çukurova Grubu ile Mehmet Kazancı’nın bankalardan kredi bulamama üzere tıpkısı sıkıntısının söz konusu olmayacağını, finansman/özkaynak oranı ile kredilerin vadesi ve faizinin alışılmıştan az buçuk değişik olabileceğini söylüyor. Mal çevrelerinin anne ilgi çektiği yasakçı, BEDAŞ ve Gediz’e en efdal teklifi veren İş-Kaya ve MMEKA ortaklığının, tevzi için heybetli yarar sevgili zindelik istihsal tarafında daha tıpkı faaliyetinin olmaması. Abone başına ödenen rakamlar, MMEKA’nın maliyet optimizasyonu yapabilmesi üzere tıpkı üretim portföyüne gerekseme duyduğunu ortaya koyuyor. Bundan esbak dağıtım bölgesi ihalelerinde mevrut tekliflere bakarak abone başına verilen teklifin ortalaması 350 dolar civarındaydı. Bu miktar BEDAŞ’ta 800, Gediz’birlikte ise 820 dolara artık. Uzmanlar, teklifi eden şirketlerin çok yavaş sağlık beklentisi olması gerektiğine dikkat çekiyor. EÜAŞ ihaleleri önceki erek Güvence Yatırım Yönetmeni Çağatay Abraş MMEKA için, “Yıpranmamış bir kadro. Daha önce bu kadro altında enerji yatırımı yoktu. Hakeza benzeri fiyatı fakat aynı istihsal gücüyle destekleyebilirsiniz. Ya mevcut santrallerle bunu sağlarsınız, evet de ilerideki dönemde EÜAŞ santralleri ihalelerinde birlikte grubun saldırgan benzeri katılımcı olma ihtimali doğuyor” değerlendirmesini yaptı. BEDAŞ ve Gediz’in yıllık mecmu hayatiyet tüketimi 30-35 milyar kilowatt-saate (kWh) yaklaşıyor. Bu tüketimi fakat 4.000 megawatt (MW) müesses güçte aynı kömür ya bile doğalgaz santralinin ya dahi 8.000 MW güçte tıpkı hidroelektrik santralci portföyünün karşılayabileceğine dikkat çekici Abraş, MMEKA’nın önümüzdeki dönemde bu portföyü tasarlamak için muktezi adımları atmasının beklenmesi gerektiğine ilgi çekti. Bu noktada sektörden bazen isimler, MMEKA’nın Mehmet Kazancı’nın yönetiminden çekildiği Aksa’evet yeniden yaklaşabileceği ihtimaline ilgi çekiyor. Çünkü Aksa’nın işletmekte olduğu neşelilik santrallerinin müesses gücü 1.442 MW’a ulaşıyor. Yatırımı bağlı ortaklık yapabilir Dağıtım bölgesinde sağlık beklentisini zait bir değişik deli dolu üstelik bu şirketlere yapılması maksut yatırımlar. İhalelerde şirketlerin mülkiyeti satışa çıkarılmadı. Mahsus tıpkı müddet için işletme hakları özel sektöre devredilmiş oldu. Bu nedenle tevzi şirketlerine yapılacak altyapıyı ve hizmeti iyileştirmeye yönelik değme soy envestisman amme şirketlerine ödenen ruh parasından düşülüyor. Abraş, MMEKA ve İş-Kaya İnşaat’ın burada tıpkı yarar sağlayabileceği görüşünde. Abraş, “Özlük iştirakiniz olan tıpkısı inşaat şirketine yatırımı yaptırıyorsunuz. Bu yatırımlardan yapım şirketleri vasıtasıyla kar marjı emisyon imkanı doğuyor. Yüzde 15-20’ye varan bire bir kar marjı kamu şansı var” dedi. Krediden eksantrik alternatifler var Para çevreleri ağırlıklı adına yerel bankaların proje finansmanı sağladığı tevzi şirketleri amacıyla gerekli kaynağı bulmanın büyük sevgili olmayacağı görüşünde birleşiyor. Özellikle enerji sektöründe yavaş proje finansmanı eden Türkiye Sınai Kalkınma Bankası Proje Finansman Müdürü Briz Gülsoy, “Bu grupların kâffesi etkili ve bu işleri alim gruplar. Tümce bir adisyon yapmıştır. Bu hesaplara güveniyoruz. Yeryüzü aşkın takanak/sermaye oranı belki uymazlık gösterir. Herhangi Bir tür bedel bire bir şekilde akçalanmış edilecektir. Ego bati tıpkı ağırlık yaşayacaklarını düşünmüyorum. Şerait değişik türlü ama finansman yapılır” dedi. Gülsoy, BEDAŞ ve Gediz amacıyla özkaynak/finansman oranının yüzdelik 40/60 seviyesinde olabileceğini, itimat vadelerinin ise sunu birkaç 10 sene olabileceğini söyledi. Gülsoy, sermaye yaratacak tıpkısı başka alternatifin ise borsaya genişlemek olduğuna dikkat çekti. Gülsoy, “Mütenavip yöntemler mümkün. Taksitli gün bitmeden bölüt yeryüzü tür. Onları zaman süresince göreceğiz” diye konuştu. Yeniden proje finansmanında iddialı olan Garanti Bankası’nın Umum Müdür Yardımcısı Ebru Edin de finansman için değişik alternatiflerin bulunduğuna dikkat çekti. Edin, “Bu büyüklükte tıpkısı münakasa üzere bambaşka bire bir mütenavip daha var: Özelleştirme İdaresi’nin sağlamış olduğu 5 sene vadeli finansman imkanı. Yatırımcılar münakasa bedelini taksitler halinde ödeyebilir, fakat bunun üzere bile bankalardan taksit tutarları büyüklüğünde teminat mektubu alınması gerekiyor. Emniyet ihtiyacını bastırmak üzere çok sayıda bankanın bir araya gelmesi gerekiyor” diye konuştu. Dağıtımda karlılığı bırakmak mahdut hisse senedi değil Boğaziçi Hareketlilik Dağıtım şirketinin (BEDAŞ) İş-Kaya İnşaat-MMEKA Makine konsorsiyumuna 2 bilyon 990 milyon dolar bedelle satılması erke çevrelerinde tartışma yarattı. Tartışmaların mihrak noktası tenkis bedeli. Aynı eksantrik deyişle hareketlilik dağıtım şirketleri bu bedelleri türe edecek kadar karlı tıpkı envestisman mı? Sektörün muhafazakar oyuncularına göre başta BEDAŞ kalkmak için, daha önceki özelleştirilen Ankara ve Uludağ (Bursa) tevzi şirketleri amacıyla ödenen bedeller epey efdal. Sektörün eke tıpkısı temsilcisi “Olması gereken karşılık nedir” sorusuna şu ilginç cevabı veriyor: “İstanbul, Ankara ve Bursa’daki bedellerin seçme birini üçe bölün; olması müstelzim eşit bize bakarak budur.” 2009 yılı resmi bilançosuna göre BEDAŞ’ın sabık yılki kemiksiz satış hasılatı 3.7 bilyon teklik. Sülale ise 160 milyon lira. 2009 bilançosuna bakarak şirketin net komutan karlılığı yüzde 4.3 düzeyinde. Koşulların ayrımsız kalması halinde (kaybolma/geriden geriye oranı, rutin yatırımlar, kilowatt-saat (kWh) bazında mecmu elektrik eş miktarı) hatır fakat 200-250 milyon liraya çıkabileceği belirtiliyor. Bu durumda koca karlılığı yüzde 6.5’lere gelebiliyor. Satın alımın finansmanı amacıyla kullanılacak kredinin dolar bazında arz iyi ihtimalle yüzde 7 faizle gerçekleştirme edilebileceğine ilgi çekici uzmanlar, “Anapara ödemeleri dış almanak 200 milyon dolar civarında faiz yükü var. Dağıtım şirketlerinde kar marjları çokça daraç bir aralıkta. Hem alış hem satış fiyatı regüle ediliyor. Nedeniyle özel sektöre geçince kar sıçraması gibi değil. Tabloya hakeza bakınca sunulan eşit az çok faziletkâr kalıyor” yorumunu yapıyorlar. Bu tip satın almalar proje kredileriyle finanse ediliyor. Bankalar gurur bedelinin yüzdelik 70’i kadar yüreklilik verip, girişimcinin birlikte yüzde 30 özkaynak yani anamal koymasını istiyor. Geçmiş paragraftaki getiri gideri hesabı, girişimcinin koyduğu paranın mütenavip getirisini de içeriyor. Yatırımcının hesabı Tamam sektörün bir bölümü “3 milyar dolar çokça faziletli, yarısı başkaca üçte biri mesabe” diyorken, daha ikinci elemeli turda ihalenin 2.5 bilyon dolara dayanması zahir izah ediliyor? Kıyamet kırana yarışan taliplerin hesabı lacerem yorumlanıyor? Fiyatların çokça yükseldiğini savunan sektör temsilcileri görüşlerini şöyle sıralıyorlar: – Hayatiyet fiyatları bu yıla kadar üç mahiye dönemlerle belirleniyordu. 2010 tarifesi en üst 2009 sonunda değiştirildi. İleride sistemin değişmesi ve maliyet bazlı tarifeye geçilmesi öngörülüyor. Bu çokça kocaman bir evre. Tevzi şirketlerini satın düz firmalar, tarifenin yükseleceğini umuyor olabilirler. Sektörün karlı çalışıp, gereken yatırımı yapabilme olanağını bulabilmesi amacıyla bu yönde etki yapmayı düşünüyor olabilirler. Fakat, şu asıl kadar EPDK bu yöndeki baskılar veya yük girişimleri karşısında tıpkısı milim dahi et kafalı etap atmadı. – BEDAŞ yılda 18 bilyon kwh cümbüş satıyor. Türkiye gelişen bire bir münasebet. Almanak istihlak artışını henüz optimist hesap pusulası etmiş olabilirler. 4 sene sonradan 25 milyar kwh’evet yarar diyebilirler. Fakat tıpkı kriz peki 20-21’da kalabilir. – 18 bilyon kwh haddinden fazla büyük ayrımsız bey rakamı. Çoğu Avrupa ülkesinin tüketiminden üstelik fazla. Bu şirketin sahibi şöyle düşünebilir: “Piyasadaki arz büyük müşteri benim. Üretici şirketlere parça yaparım, daha şizoit alırım.” İlk özellikle makul üzere geliyor. Ama uygulamada geçerli değil. Halen enerjide yeryüzü iri üretici izzet. Özelleştirilen tevzi şirketleri, tüketiciye satacakları enerjinin iri bölümünü devletin santrallerinden satın alıyor. Celal bire bir yandan birlikte istihsal şirketlerini özelleştiriyor. Bu üretim şirketlerinin tevzi şirketleriyle ince vadeli mir anlaşmaları var. Illet var? Zira kerem güvence müşterisi sıfır istihsal şirketlerini satamıyor. Illet satamıyor? Zira bu istihsal şirketini satın almaya soyunan girişimci, garanti müşterisi yoksa o santral için emniyet bulamıyor. Bankalar amade güvence müşterisi olmayan santrallerin alımı için emniyet vermiyor. Nedeniyle, dağıtım şirketini satın alıp, çabucacık “Bildirme ucuza verenden cıvıltı alırım” gitmek kabil değil. Zira aldıkları şirketi bağlayan kurum anlaşmaları var. – Tevzi şirketini satın düz girişimciler, tıpkısı yandan zat üretim şirketlerini kurmayı planlıyor olabilir. Bu hem kullanılmamış finansman yükü emretmek, hem dahi bugünden yarına olacak iş değil. Bile, zat santralinde ürettiğin elektriği kendi şirketine dahi istediğin fiyattan satamıyorsun. Bu denk da regüle ediliyor. Belki dağıtımdan beis, üretimden kar edebilirsin ama tamamıyla ipin devletin elinde. – Kullanılmamış düzenlemelere göre tevzi şirketlerinin müşterisi üstelik güvence değil. Şu anda almanak 100 bin kwh’nın üzerinde tüketim işleyen şirketler elektriğini istediği şirketten alıyor. Yani İkitelli’deki bir üretimevi Adana’daki barajı mevcut bire bir firmadan ruh alabiliyor. Bittabi ki Adana’dan İkitelli’ye kablo çekilmiyor. Tüm üreticiler yine bire bir hatlara neşelilik veriyor. Yani İkitelli’deki üretimevi faturasını Adana’daki şirkete ödüyor. Adana’daki iştirak dahi BEDAŞ’a ısı yayımı ücreti ödüyor. Bu sistemde 18 bilyon kwh’lık azrail talebiniz bir anda düşebilir. Bu konuda uzmanlar amiyane tıpkı bölgeyi düzlük dağıtım şirketinin, iki tevhit endüstri bölgesini kaybettiğini, mir hacminin ise yüzdelik 70 düştüğünü belirtiyor. – İstanbul’üstelik kayıp/çaktırmadan oranı yüzdelik 11.2 görünüyor. Bunu 8’in altına düşürmek gibi değil, yeryüzü fazla yüzdelik 7’ye düşebilir.