Çevirmenler ve film eleştirmenleri, çevirme farklılığının sebebinin tamamen kazançlı olduğunu söylüyor. Geçtiğimiz günlerde gösterime giren filmlerden biri Edge of Darkness. Film, kızı maktul tıpkı babanın olayın üst planını araştırmasını bahis alıyor. Bu nedenle olsa lazım filmin ismi Türkçeye ‘İntikam Peşinde’ şeklinde çevrilmiş. Halbuki özgün isme en andıran olabilecek uyarlama, ‘Karanlığın Kıyısında’ olabilirdi. Bu buut çevirisi yapılan birçok film isminde görülüyor. Olur, illet ecnebi film isimleri Türkçeye uyarlanırken üs anlamlarına tutkun kalınmıyor? Film eleştirmeni Burçin S. Sert ve Sevin Okyay’a bakarak bunun sebebi ağız ağıza konuşu. Bu yüzden Türkçeye çevrilen bir nice film isminde bu tezadı görebiliyoruz. Hele romantik güldürü filmiyse artık şalter yapar ümidiyle hızla her birinin ismine aşk, sevgi sözcükleri yerleştiriliyor. Söz Gelişi Keanu Reeves ve Charlize Theron’un başrollerinde oynadığı Sweet November, ‘Kasımda Aşk Başkadır’ şeklinde Türkçeleştirilmişti. Leon ise romantik güldürü olmamasına rağmen sevgi sözcüğünden nasibini düz filmlerden biri. Film birçok ülkede ‘Leon’ ismiyle beyazperdede görülmesine rağmen; 13 yaşındaki tıpkı kızın (Natalie Portman) tetikçiye (Jean Reno) olan sevgisini bahis aldığından Türkiye’üstelik ‘Sevginin Gücü’ ismiyle piyasaya sürülmüştü. Bunun kadar etraf mantığıyla hareket edip otantik isme kapalı kalınmayan hâller olduğu gibi Türkçeye umum karşılığı ile çevrilen film isimleri de var. Minority Raport ‘Azınlık Raporu’, Kingdom of Heaven ‘Cennetin Krallığı’, Sixth Sense ‘Altıncı His’, The Lord Of The Rings ‘Yüzüklerin Efendisi’ bu filmlere emsal gösterilebilir. Çevirinin tür olmadığı davranışlar dahi olabiliyor. ‘Eternal Sunshine Of The Spotless Mind’ bunun en iyice örneklerinden. Filmin ismi Alexander Pope’un ‘Eloisa To Abelard’ şiirinin aynı mısrası haddizatında. Türkçeleştirildiğinde birlikte yersiz bire bir çeviri ortaya çıkıyor. Bu yüzden vizyona ‘Sil Baştan’ adıyla girdi. Burçin S. Sert, Sevin Okyay ve Türkiye Çevirmenler Derneği Başkanı Ahmet Varol, hakeza durumlarda filmin konusunu anlatan çeviriler yapılabileceğini söylüyor. e.keskin@zaman.com.tr *** Film yapım şirketleri ve eleştirmenler hangi diyor? Ayhan Çolak (Pinema Film Tevzi Sorumlusu): Çeviri yaparken genişlik çok ilgi ettiğimiz dideban, filmin isminin film ile örtüşüp örtüşmemesi. Şu zaman vizyonda olan ‘İntikam Peşinde’ filminin ismine da bu şekilde değişmeyen verdik. Dağıtım bölümü öncelikle filmi izledi. Çevirisi ‘Karanlığın Kıyısında’ şeklinde da yapılabilirdi, bunu de düşündük ancak bu ismin filmin konusu ile örtüşmediğine değişmeyen verdik. Yani bize bakarak ‘Edge Of Darkness’ filmine ‘İntikam Peşinde’ ismi henüz adamakıllı uydu. Bu nedenle bu isimle gösterime girmesi kararlaştırıldı. Tuğçe Taçkın (Tiglon Film Pazarlama Sorumlusu): Kelimeleri olduğu gibi çeviremiyoruz çünkü her söz seçme dilde tıpkısı anlamaklık gelmiyor. Tığ aşk filmiyse kesinkes içre amor kelimesinin geçmesine evet da korku filmiyse zarfında ahiret yolculuğu kelimesinin olmasına ilgi ediyoruz. ‘Zaman Education’ filminde dahi buna özen gösterdik ve ‘Amor Dersi’ ismini makul gördük. Eğitim Bilimi şeklinde çevirseydik ihtimal bilcümle karşılığı olurdu ama seyircinin dikkatini çekmezdi. O yüzden seyircinin dikkatini çekebilecek isimler tercih ediyoruz. Arada Sırada birlikte kül çevirme yaptığınızda Türk izleyicisi anlayamayabiliyor. Söz Gelişi Wall Street diye niteleyerek benzeri filmimiz var. Bu isimle Amerika’üstelik herkes filmin neyi anlattığını anlar fakat burada bire bir boyut bahis konusu değil. Bu nedenle ‘Borsa’ diye çevirdik. Filmin yapımcısı bile insanoğlu üzerine müstakil bırakıyor. Sınırlı dışında farklı ülkelerde şüphesiz gösterimegirdiğini söylüyor, teklif sunuyor. Ancak serencam kararı biz veriyoruz. Hakan Sonok (UİP Film Matbuat ve Halkla İlişkiler Sorumlusu): ‘The Lovely Bones’ filmini ‘Cennetimden Bakarken’ şeklinde çevirdik zira filmin romanı Cennetimden Bakarken şeklinde Türkçeleştirilmişti. Filmin romanı varsa, o romanın ismini filme makul bulduğumuzda onu kullanmayı tercih ediyoruz. 23 Nisan’birlikte gösterime girecek olan ‘Ejderhanı Pekâlâ Eğitirsin’ ünlü filmimizin adını bile filmin dayandığı romanın Türkiye’deki adı belirledi. Aynı ayrıksı yaşıt, ‘Kanatsız Kuşlar’ romanı filme uyarlandığında, filmin Türkiye’dahi gösterileceği ismi de aynı olacaktır. Ahmet Varol (Türkiye Çevirmenler Derneği Başkanı): Filmler isimlerine bakarak insanların dikkatini çeker. Dolayısıyla film şirketleri çarpıcı bire bir benibeşer bulmayı tercih ediyor. Zaman Zaman karşılığı olmayan tercümelere film izlenerek karar veriliyor. Bazen film şirketleri da naif çevirmenlere yaptırıyor. Onlar üstelik yanlış çevirebiliyor. Ama ağız ağıza farklıysa o banko çevirmenle ilgilendiren değildir. Elhasıl bu laf film sahibi ile ortaklık arasındaki benzeri anlaşmadır. Film şirketi lacerem elan çok kar sağlayabilirim diyerek düşünüyor ve film isimlerini getirim aracı haline getiriyor. Ben otantik isme genişlik yakın çeviriyi yeğleme ederim. Burçin S. Sarp (Film Eleştirmeni): Bu, tafsilatlı zamandır başlangıç yorduğum bir konu. Film şirketlerinin elan ticari isimler düşünmesinden kaynaklanıyor. Gösterime giren An Education filmi normalde ‘eğitim’ anlamına dirimlik. Ticari anlamda dahi benzeri özdek rapor etmez. Bunu vesile alim film şirketleri, bu filmin ismini lahzada ‘Amor Dersi’ şeklinde çeviriyor. Bazen de film şirketleri kasıntılı davranış sergiliyor. Örneğin ‘Oceans 11’, bittabi Türkçeleştirelim diye düşünüldü. İşin içinden çıkılamayınca otantik ismiyle vizyona girdi. Maddi gerekçelerle anlamını değiştirebilirlerdi amma yapmadılar. Bu da korku duyulası tıpkı çizi. Kimi Zaman ticari isimler kullanılabilir amma aklık tıpkısı çevirme yapılabiliyorsa ego gerçeklik karşılığının kullanılmasını yeğleme ederim. Amma Eternal Sunshine Of The Spotless Mind örneğindeki kabilinden işin içinden çıkılamıyorsa yer azından filmin ismine mail çeviriler yapılmalı. Sevin Okyay (Film Eleştirmeni): Film adlarının değişik şekilde çevrilmesinin bildirme başat nedeni, bu farklı Türkçe adların filme henüz fazla izleyici çekeceği düşüncesi tabiatıyla. Heyecanlı, romantik, korkutucu, üste erotik esma soldurmak dağıtımcıya cazibedar geliyor. Filmi eden kişilerden daha beyinli olduklarını birlikte düşünüyor olabilirler. Yani, izleyici çekme açısından. Bunun dışında, ahlakî mülahazalar söz konusu olabiliyor ya dahi filmin adını çeviren kişilerin romantik evet da idealist eğilimleri devreye giriyor. Zaman Zaman, kültür farklılıkları ayn önüne alınarak, daha dolgunca anlaşılabilecek evet de reaksiyon uyandırmayacak benzeri isim seçiliyor. Kimi Vakit de açıkçası saçmalıyorlar. Ben, film adlarına engelleme edilmemesi gerektiğini düşünüyorum. Ama ayrıklı durumlarda, çevirinin tür olmadığı hallerde mazeretli görülebilir. Bu durumlarda, filmin konusunu anlatacak benzeri ad yeğleme edilebilir. Ama bunun için birlikte o adı koyan kişinin filmi görmesi, filmi yaratanların niyetini anlamış olması gerekir ki, endüstrinin şartları dahilinde, az buçuk baskı. Gelmek kim en iyisi, filmin lügat anlamına arz andıran çeviriyi tercih etmek. AHIT / Esara KESKİN