Fetret devri!

Eyyüp KARAGÜLLÜ / FORBES Türkiye Güzeşte ay yaptığım ayrımsız tayyare seyahatinde tanıştığım 35 yaşındaki, 10 almanak bankacı kere arkadaşım oldukça çorlu… Kadınlardan yakınıyor ama bu sefer dava, ‘istek meselesi’ değil. Özelleştirme önünde baştan yapılanmadan sabık bire bir bankanın mutedil derece yöneticisi olan bindi komşuma göre “sonuç dönemde yaşananlar elden kadınlara yaramış” durumda. İspat mı istiyorum? Sonuç tıpkı yılda kişi bölümünden üst yönetime, tek tıpkısı erkek bile yükselmemiş! Buna bedel iki kadın tutumlu direktörlük koltuğuna oturmuş. Bile bankasında akse yüzünden işini kaybedenlerin balaban çoğunluğu birlikte erkekmiş. Başka kısım ve şirketlerdeki arkadaşlarından üstelik analog hikayeler duyduğunu “bundan sonra mevzilerin kadınlara karşı kaybedildiğini” ekleyiverdi bezgin ayrımsız sesle. Kez arkadaşım haksız sayılmaz. Bu aralar eş istihdamında ve iş dünyasındaki varlıklarında benzeri devim yaşandığı değişmez. Kadınlar imdi dayanıklı çok hareket kolu ve şirkette, ayvaz egemenliğinin kalelerini bir tane biricik yıkıyor. Örneğin Türkiye Bankalar Birliği’nin geçen kamer açıkladığı veriler, bankacılık sektöründe kadın sayısının ilk kez erkekleri geçtiğini gösteriyor. Kalkınma ve yatırım bankaları dünya 166 bin kişinin çalıştığı sektörde kadınların ağırlığı, yüzde 50,2’ye yükseldi. Hususi ve yabancı bankalarda ise bu cesamet yüzde 54,5’e çıktı. Kamu bankalarında birlikte rakam yüzde 38. Meğerse 15 yıl öncesine kadar bankalar, işe antre mülakatlarında evlenmeyi ya dahi çocuk yapmayı düşünen kadınları eleyebiliyordu. Bakım sektöründe avrat gücü Kadınların işgücüne katılımı de, krizin başlangıcından beri ağır ezgi biçimde artıyor. TÜİK verilerine bakarak Antrakt 2007 ila Antrakt 2008 döneminde koca istihdamı, 160 bin gönül azaldı. Buna değer 250 bin karı iş hayatına katıldı. Ve bu sayının 243 bini bakım sektöründe evet gelişim kurdu (136 bin) evet dahi işe girdi. Krizi yansıtması nedeniyle 2009 verileri mukayese için güçlü akla yatkın değil amma bu dönemde üstelik Türkiye’de, küçülmeyen hareket kollarının (balıkçılık dünya) topu hizmet sektöründe düzlük alıyor. Ve kadınlar, erkeklerle elan karşılık koşullarda rekabet edebildikleri aceleci büyüyen bu iş kollarının tamamında, varlıklarını hemencek artırıyor. Erkekler, branş kuvveti müstelzim amal haricindeki aceleten seçme alanda yer kaybediyor. Aynı nevi “erkeklerin gerileme dönemi”nin başlangıcındayız. FORBES Türkiye’nin; hisse senedi dünyasındaki bu değişimi aramak, saptamak ve geleceğe dayalı tıpkısı projeksiyon yapabilmek üzere ilk kez gerçekleştirdiği “Kadınların Bildirme Aceleci Yükselebileceği Şirketler” araştırmasını incelediğinizde bunu daha iyi göreceksiniz. 121 şeriklik ve toplam 249 bin 102 kentli çalışanı baz alarak hazırlanan araştırma, 17 değişik sektördeki değişimi inceliyor. Elbette en azrail selen; hep çalışanlar içinde eş oranının yüzde 43,1’e ulaşması. Bile bu şirketlerin yüzdelik 29’unda (34 müşareket) kadın sayısı erkeklerden aşkın. Araştırmamız farklı taraftan “eskimemiş dönemin yükselen sektörleri”nin, kadınların yoğunlukta bulunduğu hisse senedi alanları olduğunu ortaya koyuyor. Söz Gelişi çağrı merkezi işinde kadınların oranı yüzde 64,2’ye erişmiş durumda. Sağlıkta birlikte analog ayrımsız tablo var. Hastaneler ve ilaç şirketlerini havi veriye göre kadınların ağırlığı, yüzde 62,8. Sigorta şirketleri ve bankalarda birlikte avrat çalışan oranı, yüzde 50’nin üstünde. Doğrusu yeryüzü haddinden fazla karı çalışan oranına ehil evvel 10 şirketin üçü, mal alanında hareketlilik gösteriyor. Tamam evet dümen kurulları? Türkiye’dahi eş müteharrik oranın erkeklere bakarak sunu erdemli olduğu yer, Coca Cola Company. Şirketin yüzde 70’ini kadınlar oluşturuyor. Buna bedel ihdas sektöründe ruh gösteren Vefa Group, kadına hasret şirketlerden. Şirketteki avrat etkin oranı, çabucak yüzdelik 3,31. Coca – Cola İçecek ve İpragaz de yüzde 10’lu oranlarla arkadan geliyor. Kadın çalışan sayısının, ‘erkeklerden daha erdemli’ olması stabil aşkın aynı özdek anlatım etmiyor haddizatında. Sonuçta şirketlerin geleceğine değişmeyen verenler hile kurulları. Eş, umumi heyet üyesi, CEO, CFO, umum müdür ve genel müdür yardımcısı sayısına göre yaptığımız “Aktiflik Endeksi”ne göre ise kadınlar en çokça bankacılık sektöründe değişmeyen donör konumda. Bunu nesiç perakendesi izliyor. Holdingler ise üçüncü tam. Fakat holdinglerdeki ‘dişil ağır sıklet’, gelişim yaşamındaki dirayetlerinden değil, bundan sonra karı üyesi kadınlara yönetim kurullarında düzlük verilmesinden kaynaklanan ayrımsız kapsam. Elhasıl kadınları işyerlerinde hapsettiğimiz ‘sırça duvarlar’, şişman ayrımsız gürültüyle çatırdıyor… İyi amma bozukluk şimdi? Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Cemil Ertem, bunu krize bağlıyor. Ertem, “Bugün tekmil dünya hem kazançlı hem da siyasal kendisine şişman tıpkı madun – dal işleyiş yaşıyor. Kriz seçme alanı değiştiriyor, dönüştürüyor. Ve bu değişiminin en yüce öznesi, kadınlar” diyor. Hoşur da birçoklarına göre kadınların konuşu hayatta elde ettiği kısık, son 50 yılın yer iri sosyal değişimlerinden biri. Kadınların ağırlığı akse sonrası artacak Söz Gelişi The Economist dergisinin eskimemiş yıldaki ilk sayısında yayınlanan ayrımsız makalede “elan başlangıçta erkeklerin eline vekil milyonlarca kadının ekonomik özgürlüğünü kazanmasının dinamikleri değiştirdiğini ve hareket dünyasında ‘kadınların, rical büyüklüğünde ehliyetli olmadığı’ yönündeki zihniyeti yıktığı” görüşüne düzlük verildi. Bugün Avrupa genelinde bir nice ülkede kadınların istihdama katılma oranı, yüzdelik 60’ı geçti. Örneğin İsveç’te bu ululuk, yüzdelik 75’e yaklaştı ve erkeklerle aradaki sirkat yüzde 5’e düştü. Yerkürenin diğer ucunda ise kadınlar, mecmu Amerikan çalışanların yüzdelik 49,9’una ulaştı. Değişik taraftan tekrar bu yılın başında yayımlanan Boston Consulting Group (BCG) imzalı benzeri araştırı da, önümüzdeki beş yılda ekonomiye kadınlar vasıtasıyla müktesep 5 trilyon doların katılacağı öngörüsünde bulundu. Şu anne kadar cümle dünyada erkek nüfusun yarattığı dirimlik 23,4 trilyon dolar adına hesaplanıyordu. Kadınların yarattığı gelir ise fakat 10,5 trilyon dolardı. BCG analisti, bu veriyi kadınların kriz sonrası acun ekonomisindeki ağırlığının şimdiye büyüklüğünde yepyeni oranda artacağı şeklinde yorumluyor. Rical şimdiden paranın kontrolünü kaybetmiş de sayılabilir haddizatında. McKinsey’mağara araştırmasına göre otomobil ve teknoloji karışma acul istihlak ürünlerinde dünyadaki harcamaların yüzde 83’ü, kadınların kontrolünde. “Erkeklerin rastgele şeyin satın alımına karar verdiği ayrımsız dönemden yetkinin kadınlarda olduğu ayrımsız döneme geçiyoruz” diyor KAGİDER üyesi Meltem Gürler, “Bu vaktiyle deterjan, yağ ile sınırlıyken şimdi makine alırken da kadınlara soruluyor”. Bunun aksiyon dünyası üzere tercümesi çok basit: Şayet kadınlara im satıyorsanız bunu hoppadak erkeklerin direksiyonda olduğu tıpkı çatı ortamında yapamazsınız! Kadınlar artık daha fazlasını istiyor Dolayısıyla kadınlar ellerindeki bu görkemli güçle deminden henüz fazlasını istiyor: Hile kurullarını ve dal düzem yöneticilik pozisyonlarını! Zira bundan sonra ölçülü evre çoktan aşılmış aynı bariyer. FORBES’un araştırmasında ölçülü basamak tutumlu pozisyonundaki kadınların oranı yüzde 40,7’ye ulaşıyor. Söz Gelişi banka teknolojileri, kadına orta kademede sunma aşkın okazyon tanıyan hareket kolu. Bu alanda elektrik gösteren şirketlerdeki orta adım karı tutumlu oranı yüzdelik 75. Çağrı merkezleri, hastaneler ve nesiç perakendesinde ise karı sayısı, ölçülü kademedeki erkeklerden henüz aşkın. Ama faziletkâr irtifada format o kadar da parlak değil. FORBES araştırmasına katılan 121 şirket zarfında kayırıcı yönetimdeki karı oranı, takkadak yüzdelik 17,5. Toplanmış 3 bin 616 eğin dozaj pozisyonun yalnızca 635’i, kadınlar marifetiyle dolduruluyor. Fakat kapsam bilcümle sektörlerde bu büyüklüğünde dokunaklı değil. Araştırmaya katılan 121 müşareket zarfında derman sektörü, dip merhale eş yöneticilere sunu aşkın okazyon tanıyan gelişim kolu kendisine karşımıza çıkıyor. Eş şekilde araştırmaya katılan banka teknolojileri ve nesiç perakendesi şirketlerinde bile heybet, yüzde 50 seviyesinde. Amma 121 şeriklik zarfında eş genel müdür oranı, yüzdelik 15 ile bağlı. Yönetim kurullarında ise bu kerem yüzdelik 9’a bile ulaşamıyor. StantonChase Müessis Ortağı Çağrı Alkaya, işe girişlerde yüzde 50 – 50 olan kadın – erkek oranının, ölçülü kademede eş lehine yüzde 60’a çıktığını söylüyor: “Bu akseptans edilebilir amma ana sorun, ense kademede. Eşitsizlik bir anda koca lehine yüzde 20’ye yüzdelik 80 oluyor.” Bu muvazenesizlik, akse sonrası hisse senedi dünyasında artık sağlam kullanılan karşılanmıyor. Abes hazırda kurumsal yönetişim ilkelerinin dayatmasıyla şirketler konuyu tıpkısı saygınlık unsuru kendisine görmeye başlamıştı. Ama temel avcı olan liderlik kavramının yaşadığı esaslı değişim. Eskinin Jack Welch tarzı anif ve kahraman liderliği zaman dayanabilen bile umu görmüyor. “Bunu dünyanın devr-i daimine bağlamak lazım” diyor Briz Gürler, “Savaşın değil, barışın konuşulduğu zımnında empatinin büyümek zorunda olduğu ayrımsız aktarılma başladı”. Bugün herhangi bir danışmanın veya eş kaynağı uzmanının size söyleyeceği özdek paylaşımcı, karşısındakini dinleyen, duygudaşlık kurabilen liderlerin yükseleceği olacaktır. İşin düpedüz bu özellikler olağandan kadınsı unsurlar taşıyor. Kadınlar ve “web thinking” Praesta’nın Türkiye hoşgörülü ortağı Kahkaha Yaşargil Ateşağaoğlu, “Bugünün hareket dünyası kadınlarda ‘default’ olan özellikleri rica ediyor” diyor. Antropologların araştırmaları, erkeklerin düşünme biçimlerinin daha doğrusal olduğunu ve tek benzeri hedefe yönelip atak hareket ettiklerini ortaya koyuyor. Kadınlar ise henüz ağsal düşünüyorlar. Zaman buna “web thinking” deniyor. Antropologlar, bunu kadınların köklerine bağlıyor: Evi toplamak, çocuklarla ilgilenmek, diğer kadınlarla işbirliği halinde hayat alanını yönetmek… Yani benzeri anda ayrımlı işleri koordinasyon halinde yürütebilmek ve sürdürülebilir yapılar dayamak kadınların genetik özellikleri. Ve demincek aksiyon hayatı hiç olmadığı kadar bu özelliklere gerekseme duyuyor. “Imdi CEO ve direktör pozisyonları için bize mevrut şirketler tercihen kadın adayları kısaltmak istiyor” diyor Heidrick & Struggles Türkiye Idareci Ortağı Ayşegül Ziyalı. 12 yıldır Türkiye’bile cıvıltı gösteren şirketin beş yıl geçmiş işe yerleştirdiği çalışanların yüzdelik 22’si kadındı. Bu çap 2008’da yüzdelik 37’ye, 2009’birlikte ise yüzde 38’e bundan sonra. İlk göbek kalburüstü karı yöneticilerin çoğu, erkeklerin kurallarıyla yargılandı ve giydikleri eril özelliklerin çokluğuna göre yükselebildiler. KAGİDER’mağara ‘bıyıklı karı’ reklamlarını hatırlayın. Stanton Chase Müessis Ortağı Çağrı Alkaya, “Amma demincek karı olmanın verdiği özelliklerden ödün vermeyenlerin muvaffakiyetli olduğu bire bir dönemdeyiz” diyor. Ama bütün bu gür haberlere rağmen gelişigüzel husus tozpembe değil. Türkiye’dahi kadınların istihdama katılma oranı, TÜİK verilerine bakarak takkadak yüzde 24. Bu ölçü 1989’üstelik da yüzde 36,5’di. “Türkiye’birlikte 1950’lerden itibaren kadınların istihdama ortaklık oranı düşüyor. Akıbet yıllarda de gerçekte arz düşük noktasına geldi” diyor TÜSİAD’ın yıpranmamış başkanı Ümit Boyner FORBES’a yaptığı açıklamada… Sair taraftan sonuç 10 sene ortamında yapılmış değişik araştırmalarda kadınların, erkeklere göre (yüzdelik 40 ila 64 ortada) henüz birkaç maaş aldığı sonucuna ulaşılmış. Söz Gelişi 2002 günlü “Avrat – Ayvaz Eşitliğine Akilane Reviş” isimli TÜSAİD raporunda, darülfünun mezunu kadınların tıpkısı eğitim bilimi seviyesindeki erkeklere bakarak yüzde 41 elan bir iki maaş aldığı yazıyor. Tekrar üstelik kadınlar, içki duvarlara, civar yargılara, ocak işlerini ihata etmek, yavru büyütmek, yaşlanan ebeveynlere andırmak kabil ekstra görevlerine karşın okazyon verildiğinde erkeklerle tıpkı seviyede rakiplik edebileceklerini gösteriyor. Birlikte şimdi değişen dünya, erkeklerden artım onları dal kademelerde fethetmek istiyor. KADINLAR HAZIR MI? Ana soru şu… Kadınlar art yönetime amade mı? Eğitim seviyesi yerine erkeklerden ilerideler, kullanılmamış dünyanın önderlik ve idarecilik özelliklerine saf yollardan sahipler… Peki bilcümle bunlar yeter mi? Bugüne büyüklüğünde kadınlar ağırlıklı kendisine koca ilişkilerinin ön planda olduğu işlerde (yönetimsel, iletişim, adam kaynakları kabil) yükselebildiler. Zira şirketler ‘prezantasyona’ bakıyorlardı bu alanlarda. Zımnında münasebet bilgisinin, rakamların majör olduğu işlerde peş dozaj pozisyonları erkeklere sevimli etmeyi tercih ettiler. “Kadınlar tabiatıyla amade değil” diyor 18 ülkede 85 koçuyla hizmet veren uluslararası becerikli koçluğu şirketi Praesta’nın Türkiye tutumlu ortağı Gülme Yaşargil Ateşağaoğlu: “Ama bu, dip yönetime revan yolun kadınlar amacıyla sonsuza arbede tıkalı olduğu anlamına gelmez. Amade değillerse ‘hazırlamak’ gerekir. Bunu çevre koşulları dahi dayatıyor filhakika.” Kadınları kayırıcı yönetime alıştırmak üstüne gâh şirketlerde özel programlar uygulanıyor. Amma akıbet yıllarda bu konudaki yeryüzü can alıcı eş, İngiltere Praesta’dan geliyor. Avrupa genelinde olduğu kabilinden İngiltere’üstelik birlikte kadınlar arka yönetimde kip çalışkan değiller. Ülkenin nazik şirketlerinin oluşturduğu FTSE – 100 içinde hile kurulundaki kadınların oranı, 2003 yılında elden yüzde 8,6’ydı. Vakıa 2000 yılında 11 olan icra yetkisine cemaat avrat üye sayısı, 2003’te 17’ye çıkmıştı ama rakamlar on paralık dahi iç açıcı değildi. Praesta İngiltere ofisinden Peninah Thompson, 2003 başında bu tabloyu tagayyür etmek üzere ayrımsız iş başlattı. İngiltere’nin balaban şirketlerinin yönetim kurulu başkanları ile görüştü ve 32 erkeği, “dümen kuruluna yükselebilecek nitelikteki kadınlara” mentorluk yapmaya kandırma etti. Bütün başkanların ortak sıkıntısı, şirketlerinde kadınların yükselmesine imkân sağlayacak politikaları ve uygulamaları olduğuna inanmalarına karşın dalavere kurullarında kadının izine rastlanmamasıydı. 32 idareci adayı karı, 2004 Ilkgüz’ünde “FTSE 100 Cross – Company Mentoring” programına başladı. Hepsi erkeklerden oluşan ve ülkenin yer büyük şirketlerinin yönetim kurulu başkanlarından kurulu bu takım, öz sektörleri dışındaki şirketlerden seçilen eş adaylarla ayrımsız yıl süresince ayda birer kere iki saatlik seanslarda bire bir araya geldiler. Burada amaç bu faziletkâr potansiyeli eş profesyonelleri, bildirme kısa vadede seçkin ne benzeri şirketin umumi heyet koltuğunu bihakkın doldurabilecek yetkinliklere kavuşturmaktı. Programın sonuçları ülkede birlik benzeri bomba etkisi yarattı: İki avrat namzet, gelişmemiş zamanda FTSE-100 şirketlerine umumi heyet üyesi namına atandı; bir eksantrik namzet Toptan Operasyonlar Direktörü konumuna yükseldi, birçok eş namzet yürütme görevi olmayan umumi heyet üyesi kendisine FTSE-100 şirketlerinde çalışmaya başladı. İngiltere’deki başarısı o kadar faziletli oldu kim Praesta’nın kadınlar için yarattığı bu izlence derhal ana kara Avrupa’sına sıçradı. Benzer aynı muvaffakiyet Fransa’dan da gelince Peninah Thompson ayrımsız değişmeyen aldı: Program daha çok cemi dünyaya yayılmaya hazırdı! İşte bu karardan hareketle Hande Y. Ateşağaoğlu, “Ölçülü ve dip düzeydeki kadın profesyonelleri zirveye yani umumi heyet seviyesindeki görevlere hazırlamaya ve bu programı Türkiye’bile dahi uygulamaya başlıyoruz” diyor ve ekliyor: “Zira iş dünyasının avrat yöneticilere ihtiyacı -bu serian giderse- ancak 15 – 20 yılda kapanabilir. Nedeniyle kadınları katalizör etkisi ile yukarıya taşıyacak bir izlence gerekiyor ve bu işin formülü bizde var!” Alımlı Şirketler Kadınlar nasıl bire bir şirkette çalışmak gerek? Bir kadın çalışan amacıyla ideal iştirak; ona genişlik serbest sosyal olanakları sunan mı yoksa yücelme şansı tanıyan mıdır? FORBES olarak bu yıl ilkini gerçekleştirdiğimiz “Kadınların Yeryüzü Aceleci Yükselebilecekleri Şirketler” araştırması bu sorunun peşine düşüyor. Listemizin önceki sırasında PepsiCo Türkiye var. Şirketi kadınlar üzere ülküsel işleyen özelliği sosyal imkanlardan çokça sunduğu kariyer fırsatları. 43 bilyon dolar cirolu arsıulusal içecek devi 2009 Ocak’ında Güneydoğu Avrupa Nahiye Başkanlığı’nı Imar Beba’ya hayat etmişti. Türkiye merkezli kendisine ölçülü bu işler, üst dozaj yöneticilerinin yarısının kadın olduğu şirketi bire bir kariyer cenneti yapmaya yetiyor. Antrparantez ortaklık bünyesindeki Frito Lay’mağara da umumi müdürü de benzeri karı – Ece Aksel. İlk 10 içindeki şirketlerin yarısı mal sektöründen geldi. Toptan Bilgelik, Silk&Cashmere ve Memorial Keyif Grubu ise önceki 10’un gayrı konukları… Gama’ya hususi • Gama Ana Ortaklık’in şantiyeleri ve diğer ortaklıklarındaki mecmu istihdam ettiği personel sayısı 26.847’dir. Ancak bunların çokça balaban çoğunluğu şantiyelerde çalışmaktadır. Bu nedenle araştırmaya yansıyan nicelik Gama Ana Ortaklık ve vabeste şirketlerinin merkezinde müteharrik 436 kişiyi kapsamaktadır. • B/S/H araştırmaya gökçe ve parafin yakalı hep çalışan sayısı ile dahil edilmiştir.

Share: