Bu şirketlerden aynı bölümü süzülmek amacıyla vesile kolluyor, tıpkısı bölümü “bekle-gör” stratejisi izliyor, aynı bölümü da hiç ilgilenmiyor. Aralarında başarısız olup ayrılanlar birlikte var. hed90 Dev Sağlık Mi? Whirlpool, Electrolux ve GE’nin peşi sıra dünyanın yeryüzü balaban 4’üncü üreticisi olan Çinli beyaz zehir yük devi Haier Group, Türkiye’ye mayısta girecek. Tafsilatlı yıllardır geleceği konuşulan amade giyim devi İsveçli H&M ise uzmanlara göre nihayet bu sene bekleyenlerini sevindirecek. 7,4 bilyon Euro’luk devin, önceki mağazasını İstanbul’de açması bekleniyor. Yemeden Içmeden onlar bile değil. Bu sene ortamında gelmesi kesinleşenler arasında çimento devi Essentium, elektronik ticarette dünyanın en balaban 3’üncü şirketi Otto Group, fast food’birlikte arz şişman 5 süresince düzlük alan Taco Bell ve çatı market pazarının sunu balaban 4. oyuncusu Groupe Adeo dahi bulunuyor. Türkiye, değme ahit yabancı yatırımcıların deste odağı oldu. Tüvana nüfusu, coğrafi konumu, gelişmeye bariz muamele yapısı kabil güçlü haddinden fazla hastalık bu ilgiyi körükledi. Bugün Türkiye’birlikte arsıulusal sermayeli müşareket sayısı 23 bine yaklaştı. Fakat bu cazibeye ve ilgiye rağmen hala Türkiye’üstelik olmayan sağlam çok dev var. 30 alanı havi araştırmamıza göre özlük alanının devleri arasında yer kayran 90 müşareket, daha Türkiye’üstelik namevcut. Hazır giyimden kombinasyon perakendeye, fast food’dan lojistiğe büyüklüğünde dayanabilen haddinden fazla alanda saha kayran bu şirketler, sebep Türkiye’üstelik yok? Türkiye, pazarına girmeyi düşünüyorlar mı? Gelirlerse girdikleri pazarı bittabi şekillendirirler? İşte bu soruların yanıtları… Türkiye’bile Ki Bulunmayan? Türkiye, kül sektörler üzere çekici aynı ilişki. Acun devlerinin en aşkın rekabet ettiği arenalardan biri. Dünyada kişi alanında ilk sıralarda düzlük alan bir nice dev aktör, Türkiye’yi “potansiyeli erdemli bire bir iş” yerine niteliyor. Fakat bu efdal potansiyel, seçkin ahit “kesin ve liyakatli yatırım” anlamına gelmiyor. Öyle dünya devleri var ki yıllardır konuşulmasına rağmen tıpkı makule Türkiye’ye giriş yapmadı. Bazıları birlikte denemelerine karşın tutunamadı. Aynı kısmı ise şimdiye kadar gelmeyi hiç denemedi, engin izlemeyi tercih etti. Sürekli geleceği konuşulan ve söylentisi birlikte pazarı hareketlendiren şirketlerin başında, acun tarumar devi Wal-mart geliyor. 2005’te katılma görüşmeleri işleyen, fakat 2008’bile yatırım kararını askıya alan Wal-mart, şu aşamada “açıktan izleyenler” arasında. Ahzüita Merkezleri ve Harabati Derneği Başkanı Mehmet Nane, Wal-mart’ın ne devir geleceğine dayalı değişmez bilgileri olmadığını, amma gelmesi halinde tevhit savruk pazarının henüz de renkleneceğini söylüyor. Organize perakendenin ayrıksı devleri Home Depot, Kohl’s, Target, Lowe’s, Kroger üzere şirketler üstelik Türkiye’üstelik halen yok. Departman uzmanlarının verdiği bilgiye bakarak bazı bazı Türkiye pazarına ilişik araştırmalar eden bu devler, halen tekmil tıpkısı değişmeyen verebilmiş değil. Sakız pazarında dünyanın aynı numarası olan Wrigley, 7 milyar dolarlık cirosuyla familya tekstili perakendesinde yer iri oyuncu olan Bed Bath&Beyond, şekerleme ve çikolatada dünyanın yeryüzü büyük 5’inci üreticisi olan Hershey’s da Türkiye’bile olmayanlardan. Illet Gelmiyorlar? “Olur bu devler, bozukluk Türkiye’de yok?” Bu soruyu çağ temsilcilerine ve uzmanlara sorduk. Esasen temas şirket üzere öznel esbap olsa de eş birtakım gerekçeler üstelik onların Türkiye planlarını “bekle-gör” noktasında tutuyor. Kanuni düzenlemeler, erdemli maliyetler ve çok zinde evcil oyuncular dünya devlerinin aynı nöbet henüz düşünmesine illet oluyor. Örneğin MEMLUK’li devlerin Türkiye’ye bakışı tamamen ayrımlı. Hem coğrafi vuzuh hem MEMLUK’ye kıyasla hacimsel olarak çok gerçekten olan ahzüita Türkiye’yi Amerikalılar amacıyla bağ çekimli olmaktan uzaklaştırıyor. Kombinasyon uyumsuz sektörünün önde gelen yöneticilerinden biri, bu durumu şöyle özetliyor: “ABD’deki devler, Avrupa’evet açıldıklarında alçak güçlük yaşayabiliyor. Örneğin Home Depot’nun Çin’dahi benzeri yatırımı var, amma çokça agresif büyümüyor. Wal-mart ise Almanya’dan geçmek yerinde kaldı. O nedenle Türkiye’ye bile temkinli yaklaşıyorlar.” Istihsal odaklı sektörler amacıyla dahi eş bire bir format geçerli. Dünyanın genişlik büyük halı üreticisi KUL’li Shaw Industries’mağara Türkiye temsilcisi Özalp Argüder, şöyle konuşuyor: “Istihsal üzere Türkiye’ye gelmeyi deneyen hiçbir ABD’li olmadı. Zira onlar için maliyet ve lokasyon anlamında çok avantajlı değil. Türkiye’nin almanak toplam tüketimi 17-18 milyon metrekare. Elden Shaw Industries’mağara asgari stok miktarı ise 30 milyon. Nedeniyle buraya gelmelerine değmiyor. Ama Avrupalılar gelebiliyor.” hed2 Temel Kalın Faziletkâr kiralar da dünya devlerini düşündüren konular ortada. Özellikle perakendeciler üzere bu konu vahim rehavet yaratıyor. AVM’lerde kayran almanın getireceği maliyet ve abes yer bulma sıkıntısı planları erteletiyor. Devasa metrekarelere ihtiyaç duyan tevhit perakendeciler birlikte alelhusus İstanbul kadar şişman kentlerde akıllıca düz bulamamaktan şikayetçi. Müteferrik sektöründen aynı hoşgörülü, “İstanbul’birlikte artık düzlük seçmek çokça ağırlık. Zaten o nedenle birçok aktör, artık pazara Anadolu kentlerinden girmeye başladı” diyor. Best Buy’ın İzmir’den, Baumax’mağara Samsun’dan, çokça yakında gelmesi muhtemel Leroy Merlin’mağara dahi Bursa’dan pazara girecek olması buna bağlanıyor. Tafsilatlı zamandır gelmesi muhtemel H&M bile yer sıkıntısı zımnında planlarını ertelemişti. Hatta şişman tıpkı AVM’den girmeyi planlıyordu. Fakat departman uzmanlarının verdiği bilgiye bakarak AVM kararından vazgeçen H&M, sunu geç yılsonunda özgür tıpkı mağaza ile Beyoğlu’nda Türk tüketicisiyle buluşacak. Yabancı devleri bekleten ayrımsız başka neden üstelik kanuni tensikat. Söz Gelişi KEZ’ye ahenk kapsamında “tezgah üstü komutan-Over the counter” (OTC) yasasının çıkmamış olması, özellikle kozmetik perakendecilerinin planlarını ertelemesine sebep oluyor. Buna bildirme mebzul eş ise 7,1 milyar Euro’luk cirosuyla kozmetik perakendesinde yeryüzü iri 2’nci zincir olan Boots. Iştirak, geçtiğimiz dönemde akmak amacıyla aktarılma sayarken yasanın gündeme gelmesiyle planlarını ertelemişti. Ateş Parçası Yerliler Korkutuyor Arçelik, Vestel, Nuh’un Ankara makarnası, Şişecam, Efes kabilinden haddinden fazla kıpırdak yerlilerin varlığı ise acun devlerinin bir tane başına gelmesinin önündeki en iri bariyer yerine gösteriliyor. Dünyanın sunu şişman 3’üncü bira üreticisi Heineken’in yürütme müesses üyesi Jean François van Boxmeer, Türkiye’ye ilişik bir yorumunda, “Efes’mağara çokça efdal muamele hakimiyeti dolayısıyla şimdilik Türkiye’bile arpa suyu fabrikası kurmayı düşünmüyoruz” demişti. Biranın gayrı 2 devi Inbev ve SAB Miller de filhakika üretici olarak bulunmuyor. Küçük Asya Grubu ile lisans anlaşmaları var. Benzer tıpkı nitelik beyaz eşyada de gözleniyor. Arçelik, Vestel üzere çok dinç domestik devler nedeniyle pazara biricik başına girmekten çekinen yabancılar, ortaklıklarla Türkiye’ye geliyor. Vestel-Whirlpool işbirliği buna sunu ongun denk. Benzer bire bir durum makarnada de yaşanıyor. Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Umumi Sekreteri Olmuş Erzurumlu, özlük pazarlarına ilgili şunları söylüyor: “Çok şişman yerli firmalarımız var. Pazarı koklayan kesinlikle yok. Barilla’nın Sürgün’i alması kabil tıpkısı operasyonu ayrıntılı bir süre göreceğimizi sanmıyorum.” Familya tekstilinde dünya klasmanında meydan düzlük It Canlı Tekstil Grubu’nun başkanı Vedat Pek de ayrımsız fikirde: “Dünya devlerinin istihsal anlamında Türkiye planları olacağını sanmıyorum. Türkiye, ağyar amacıyla kitap satışı açısından kurumlu bir aksata. Ama buraya fakat canlı ayrımsız pazarlama zehir ve akla yatkın fiyatla gelirlerse kalburüstü olabilirler. aksi takdirde cıvıl cıvıl yerlilerle baş etmeleri tür değil.” hedGelecek Olan Var Mı? Amade giyim perakendesinde 3. iri olan H&M’mağara ilk mağazası faziletkâr ihtimalle yılsonunda Beyoğlu’nda açılacak. Parafin eşyada sunma balaban 4. üretici olan Çinli dev Haier ise mayıs ayında yerel kadro Simtel ile geliyor. 2008 cirosu 17,8 milyar Euro olan Çinli devin, 50 bin çalışanı ve dünya çapında 58 bin mir noktası var. Haier’in alelhusus denk politikasıyla pazara korkulu tıpkı neşelilik getirmesi bekleniyor. Simtel Umumi Heyet Başkanı Altan Ertürk, “Türkiye’ye ağırlıklı adına A segment ürünleriyle gireceğiz. B segment ürünlerle haddinden fazla rahat rakiplik edebilecek tıpkısı bedel konumlandırmasıyla satacağız” diyor. Şirketin orta vadeli planı ise mukannen nişane gruplarında Türkiye’bile üretim yazmak. Dünya devi ArcelorMittal ve Posco’nun gelmesiyle hareketlenen çipo polat pazarı ise başka devlerin üstelik andıran markajında. Japon dev Nippon Steel ile Moskof dev NLMK’nın bile itidalli vadede üretim için araştırı yaptığı söyleniyor. Türkiye Demir Polat Üreticileri Derneği Umumi Sekreteri Veysel Kabak, “Pazara yabancıların ilgisi sürüyor. Dünyanın yer büyük 10 firmasından 8’i halen bulunmayan. Hele Güney Kore ve Japonya’dahi beledi bazen firmaların Türkiye’ye yatırım yapmayı düşündükleri biliniyor. Ilımlı vadede Çin’birlikte beledi şişman üreticilerin üstelik yatırım yapmaya başlayacağını tahmin ediyoruz” diyor. Hemen onlar da değil. Bu yıl süresince gelmesi kesinleşenler arasında çimento devi Essentium, e-tecim devi Otto Group, sunma nazik 5. fast food zinciri Taco Bell ve bina market pazarının yer büyük 4. oyuncusu Groupe Adeo de bulunuyor. Devlerin Yarattığı Külfet Segment Etkisi Acun devlerinin gelmesi, Türkiye’üstelik daha sıfır pazarların doğmasını sağladı. Söz Gelişi aceleci tüketim ürünleri devi P&G’nin faaliyetleri yardımıyla Türkiye birçok kullanılmamış kategoriyle tanıştı. Bebek bezi bunlardan hoppadak biri. Nestle’nin gelmesiyle bebek maması, amade kıraathane üzere kullanılmamış segmentler oluştu. Türk tüketicisi bina market konseptiyle de yine aynı ecnebi oyuncu sebebiyle tanıştı. 1994’te ESIR’nin arz balaban yapı market zincirlerinden ACE Hardware’ın yatırımı SATIŞ 2000, evvel yapı market oldu ve yeni aynı aksata doğdu. Benzeri rolü kahvehane zincirinde Starbucks, fast foodda ise McDonald’s üstlendi. Pazar Etkisi Birçok sektörde devlerin gelmesi, pazarın geleneksel yapısını da değiştiriyor. Alelhusus dağınık alanında yeni oyuncularla birlikte organizenin payı artıyor. Söz Gelişi çatı market alanında çok sayıda yabancı dev var. Bundan 2 yıl geçmiş 7 milyar dolar olan bina market pazarının büyüklüğü, zaman 10 bilyon dolara artık. Organizenin payı ise 2 yılda yüzdelik 10’dan yüzdelik 14’e yükseldi. Eş tıpkısı genişlik mütemmim elektroniği perakendeciliğinde dahi yaşanıyor. Dünyanın arz iri 5’i Türkiye’de. en üst Best Buy’ın gelmesiyle departman bunaltıcı anlamda hareketlendi. 8 milyar dolarlık tıpkı büyüklüğe ehil olan mütemmim elektroniğinin birleştirme pazardan aldığı behre, 2 yılda yüzdelik 10’dan yüzdelik 20’lere yükseldi. Rakip Etkisi Yabancı devlerin gelmesini yarattığı ayrımsız ayrıksı sıklet bile gözlerin Türkiye’ye dönmesi. Bu birlikte özellikle muhtemelen alanlarda mübayaa ve birleşmelerin hareketlenmesine neden oluyor. Örneğin çıpa polat devi ArcelorMittal’ın gelmesi, sair büyüklerin da rotasını Türkiye’ye çevirdi. ArcelorMittal, Rozak A.Ş.’üstelik yüzde 51, Erdemir’bile dahi yüzdelik 25 hisseye sahip. Onun bu yatırımı, Kore merkezli Posco’yu hareketlendirdi ve yatırım tevessül aldı. Çıpa Polat Üreticileri Derneği Umumi Sekreteri Veysel Aymaz, “Dünya çapında alay sahibi olan üreticilerin envestisman yapması, pazardaki canlılığı dahi artırıyor. Hele Cenup Kore, Çin ve Japonya’dahi yerleşik bazen firmaların Türkiye’ye envestisman yapmayı düşündüklerini biliyoruz” diyor. Tutunamayan “Devler” Deneyip Ayrılanlar Aşçı ve kahvehane zinciri Dunkin Donuts, otomobil devi General Motors, İngiliz kahve zinciri Costa Coffee, dünyanın yeryüzü iri 4. fast food zinciri Wendy’s, oyuncak devi Toys R Kanı ve uygulayım bilimi market devi EP ise Türkiye’ye elan ilk gelen, ama hedefledikleri performansa ulaşamayınca ayrılan dünya devleri… Dunkin Donuts ve Costa Coffee, temsilcileriyle olan mesail zımnında ayrıldı. Amma yeniden gelme fırsatlarına baktıkları konuşuluyor. Wendy’s, Türkiye’bile ayrımsız devir acul aynı yayılma stratejisi izledi. Fakat 2001 krizinde restoranlarını kapatarak çekildi. EP Center ise 2005’te gelmişti, amma 2007’bile buradaki mağazalarını yerli dev Teknosa’evet satarak pazardan çekildi. Çimento Devi Vazgeçti Türkiye maceraları hüsranla sonuçlanan acun devlerine ayrımsız ayrıksı denk ise 16 milyar Euro’luk cirosuyla arz balaban çimento üreticisi olan Lafarge. Etraflı yıllardır Türkiye’nin sunu balaban yabancı yatırımcılarından biri adına üretim eden ortaklık, geçen yıl çimento istihsal tesislerini Oyak Grubu’na satarak bu alandan daha çok. Lafarge Grubu, Türkiye’bile küçülme kararını beş altı sene önce vermiş ve 2008’dahi bu konuyla ilişik kendisine JP Morgan’ı danışman adına atamıştı. Güzeşte yıl ise çimento tesisleri Oyak’a satıldı. Gm, 2001 Krizinde Artık Dünya otomotiv devi General Motors ise Lafarge gibi uzun yıllar Türkiye’dahi istihsal yapan majör yabancı yatırımcılarından biri yerine hayatiyet gösterdi. 1989’da 40 milyon mark yatırımla yüzdelik 100 yabancı sermayeyle kurulan İzmir’deki Opel Türkiye fabrikası, şanlı tıpkı üretim merkezi adına 12 yıl elektrik gösterdi. Ancak üretimevi 2001 krizine yenildi. Yükselen maliyetler ve mütezayit ithalat dolayısıyla istihsal sonlandırıldı. GM’mağara art yöneticileri, yıllar sonra bu karardan duydukları pişmanlığı dile getirdiler. Deminden, yeniden Türkiye’da üretim yapmak üzere fırsatlara bakıyorlar. 2011’e Kadar Bilyon Dolarlık İşlem Yok Bu Sektörlere Özen! Bodur vadede hareketlenmesi muhtemel sektörler beyninde geri hizmet, çipo polat, parafin kayıt, pejmürde, bina market geliyor. Amma esasen de uzmanlara bakarak 2010, çok de etkin bire bir sene olamaz. Ernst&Young Kurumsal Finansmandan Sorumlu Becerikli Ortağı Bağlam Özdemir’in değerlendirmeleri şöyle: “2011 yılına kadar özelleştirmeler dış, hususi sektörde milyar dolarlık işlemlerin gerçekleşmesini beklemiyoruz. Amma orta boyutta, kuvvetli tahaccüm potansiyeline eş şirketlerin bileşke ve satın alma işlemlerine bahis olacağını düşünüyoruz. Bu bağlamda dünya devlerinin Türkiye’deki işlemleri, özelleştirmeler haricinde bağlı kalabilir. Sektörel yerine bakıldığında enerji, istihsal, perişan, servis hizmetleri ve geri hizmet sektörlerinde cümbüş bekliyoruz.” Beklenenler Ati Deloitte Türkiye Kurumsal Finansman Ortağı Başak Vardar de bu yıl hareketlenecek sektörlerde perakendeye ilgi çekiyor ve ekliyor: “Perakendenin mütenevvi alanlarında, azık ve içecekte, enerjide mufassal zamandır Türkiye’ye gelecekler beyninde ismi güzeşte balaban ölçekli şirketler mevcut. Fakat sektörlerinde reis konumda olan dünya devi yabancı grupların, bu sene Türkiye’üstelik çokça deli dolu bir şekilde envestisman yapmalarını beklemiyorum. Birkaç istisna ise seçkin ahit benzer. Bu şirketler, genellikle tıpkı Türk şirketine envestisman ika tarafından muhtemelen bir alım satım payını satın alarak piyasaya giriyor. Nedeniyle güdük dönemde pazarda iş ika şekli yahut pazarın dinamikleri üstünde majör aynı uymazlık olmuyor. Fakat zaman zarfında ortalık yapısı üzerinde belirleyici olabiliyorlar.” Yabancı İlgisi Sürüyor Peppers & Rogers İstanbul Ofisi Ortağı Yücel Ersöz ise bu sene muhtemel satın alma ve birleşmelerle ilişkin şöyle konuşuyor: “İnşaat malzemeleri sektöründe ecnebi ilgisi sürüyor. Lüzum enerji sektöründe gerekse inşaat malzemeleri sektöründe satın almalar çokça şişman rakamlı amal olmadığından güven daralmasına karşın bu birleşmeleri akçalanmış edebilecek olanaklar var. Andıran zaman çatışma haddinden fazla pop olan yurt sektöründe yabancıların Türkiye’ye gelişi açısından önemli ayrımsız ruh beklemiyoruz. Tekrar mali hizmetler ve telekomünikasyonda üstelik sakat hareketliliğin sürmeyeceğini düşünüyoruz. Zira hem finansman olanakları kısıtlanmış hem başkaları amacıyla çok çekimli olan sağlam haddinden fazla yapı bu süreci zaten yaşadı.” YASEMİN ERDOĞAN yerdogan@capital.com.tr