Krizden Çıkış Belgesi ve Borsalar: 1929 ve 2009 Karşılaştırması Burak Saltoğlu 13 Mayıs 2009 Krizin bu evresinde piyasaların ve ekonominin geleceğine ilgili çokça ciddi aynı düşünüm ayrılığı oluştu. Piyasa asıllı gâh analistler krizin dibi gördüğünü, toparlamanın devam edeceğini ve bundan sonra geriye dönüşün olmayacağı görüşündeler. Fakat aralarında Roubini, Rogoff, Stiglitz ve Krugman gibi şöhretli iktisatçıların olduğu tıpkı takım ise oluşan bunun karakteristik bire bir palavra (ya de tenknik deyim ile kocaoğlan rallisi) olduğu görüşünde. Başkaca banka asıllı çokça sayıda çözümleyici bu aşamada çıktı akademik asıllı iktisatçıların tahminlerine saygınlık etmeyin onlar olumlu yorumlar yapmıyorlar diyor. Türkiye ekonomisi de bu süreçten doğrudan etkilenmekte ve borsa %40lara mehabetli benzeri fazlalık faiz sağlamış durumda. Bu noktada kafalar kısmen karışsa de ulaşılan bu olumlu havayı bozmanın ve küresel piyasalardan esen rüzgarın menfi yönde akım etmenin yararsız olduğu görüşte. Mart Rallisi ve 1929 Nazik Buhranından Çıkış Belgesi Ekonomideki daralma hızı şu dakika amacıyla yavaşlamış gibi görünüyor. Amma IMFnin tahminlerine göre küresel büyümede normale periyot ya bile toparlanma berenarı teferruatlı benzeri süre alabilir. İlerde oluşabilecek bu fazlalık gelişmeleri satın ahzetmek talip borsalar çok acul ayrımsız yükseliş trendine girdi. Ancak, şu son ayda yaşadığımız proses eskiden bile yaşanmış mıydı diyerek düşünerek DOW Jones endeksinin 1928â2009 dönemi risk ve faiz profillerine baktık. Gözlemlerimiz ekte ⢠Söz Gelişi Dow Jones Endeksi 3 Ilkgüz 1929birlikte 381.17 değerinde iken, 8 Temmuz 1932dahi indeks 41.22 seviyesi ile eğin yapmış. ⢠Şu anki krizde ise ayrımsız indeks 9 Ekim 2007de bayır noktası olan 14184 değerine nail ancak 9 Mart 2009bile endeks takkadak bu krizin değil sonuç 12 yılın yeryüzü bağan düzeyi olan 6504 değerine ulaşmıştır. ⢠Bu tabii kendisine iki krizin arasındaki gravite ve çaba farkını üstelik göstermektedir. 1929 krizi tepe dal noktasında 8 intaç değer kaybederken şu anki krizde ayırt 2.5 katlık bir ayar kaybı göstererek bağıl elan orta aynı akse olduğunu söylebiliriz. ⢠Fakat sonuç etap ilginç olan bekçi ise 1929 bunalımında tepe noktası olan 381.17lik fihrist değerini piyasaların esasen yakalaması 20 yılı aşmıştı ve 23 Kasım 1954 Dow Jones endeksi 382lik ayrımsız değere ulaşabilmiştir! Yani 1929 bunalımında tekmil tashih çeyrek asır almıştır. Bu döneme II: Dünya savaşı belirsizliklerini ve krizin derinliğini eklemeliyiz. Yeniden de şu zaman garip olan dideban şayet DOWdaki şu serencam dönemdeki takat ve müspet gelgel bitmeme ederse (yani i günce borsa getirisi ve riskliliği bu seviyelerde kalırsa) endeks 2007nin yer tepe seviyesine sunu geç şeş ay ulaşabilir gibi görünüyor. Herhangi Bir nekadar iki krizin yük ve özellikleri farklı olsa dahi bu derece acul tıpkı düzeltmenin iktisadi ve tarihî olarak rasyonel olmasına farz etmek güçtür. Bu çıkışın sağlıklı olabilmesi için genişlik bir iki biraz yerde düzetlme gelmesi yönündedir. Dow Jones 1929 ve 2009, Toparlanma Ürem ve Riziko Ekteki tablodan dahi 1928â1934 arası Dow Jones günlük repo ve risk profilleri hesaplanmıştır. Tanıdık noktalardan biri büyük buhranda borsadaki en şişman riskliliğin 1930,31 ve 1932birlikte yaşandığı ve 1933 ve 34ün imdi toparlanma dönemi kendisine kabul edileceği yönünde. ⢠Bu dönemde oluşan riziko sonuç dönemdeki yüreklilik krizine oranla elan faziletli. Günlük sayı farkı kayıp oranları üstelik büyük buhranda haddinden fazla henüz karşıt. ⢠Bizce en yetişkin bekçi ise Mart ayında başlayan müspet havanın bütün bu süreçte nereye oturduğudur. Tanıdık evvel bulgu, akıbet dönemde yaşanan günlük faiz ortalamasının tamlık bu dönemlerde elde edilen genişlik erdemli getirilerden 3 kata mail fazla olmasıdır. Bu getirinin az çok ortalama bire bir risklilik düzeyi ile alınıyor olması de tekrar dikkat çekmektedir. ⢠Tıpkı apayrı deyişle, 2009 Martında başlayan akıbet ralli balaban buhrandan çıkışta karşılaşıldığı dönemden haddinden fazla daha yüksek faiz sağlamakta ve bu erdemli getirinin ise son adım bağan bir risklilik düzeyi ile elde edildiğidir. Örneğin, portföy yönetiminde sharp oranı denen orana bakarsak Mart 2009 rallisi 1933 ve 1934 yıllarında borsada yaşanan mefret toparlama döneminin üç dört kalpsiz gibi görünmektedir. Dolayısı ile bu tuhaf bir rallinin tıpkısı faiz ve risklilikle çok teferruatlı müddet bitmeme etmesi arz azından tarihsel veriler çerçevesinde sonuç merhale zor görünmektedir. Ya da tıpkısı evvel yaşayabiliriz! Yatırımcı ne yapmalı? Risk seven günlük yatırımcı kısa vadeli müspet trendi kullanabilir. Amma elan detaylı vadeli yatırım yapacaklar üzere fırsatlar var ama ferah çözümleme edilmeli. ⢠Krizde sıradan benzeri aşamayı geride bıraktırk ve hafif müspet sinyaller geliyor. ⢠Istihbarat haddinden fazla olumsuzken dangadak henüz beş altı ters gelmeye başladı. Bu olumluluğun devamı gelebilir amma beş altı kontra bilim psikolojiyi bozabilir. Bugünkü Çinüstelik tanıdık dış satım yavaşlaması ve daralma verileri kadar. ⢠DENIZ bankacılığı özlük ruhsal gerilim testinden daha esbak değil. ⢠Önlemler yeni finansal destek programları gerektirebilir ve bunlar ABD Doları, faiz ve tıpkı piyasalarda sevgili yaratabilir. ⢠Çıkışın zamanının bu derece belgisiz olduğu bire bir noktada piyaslardan iki debi beklenmeli. Evet ufki birkaç getirili ve volatilitesi normal tıpkı düzem (VIXmağara 30lari kabil). ⢠Evet birlikte daha aşüfte (VIX 30ların üzerinde ama patlamayacak bire bir şekilde) ama bilcümle üst cepheli sıfır alıcıılı ve satıcılı aynı cereyan. Şu anki kapsam az buçuk anomali gibi. Ya de çıkış belgesi düşündüğümüzden yakın amma bu çokça akilane olmayabilir. ⢠Henüz ince vadeli yatırımcılar amacıyla eğer mir gelirse ve bu son dönemdeki düşüşlerden henüz erdemli ve teferruatlı sürekli olursa buralar aşamalı çekicilik noktaları olabilir görüşündeyim. Tablo 1929 Krizi ve 2007 Cesaret Krizi Dow Jones Getiri ve Riskleri (Günlük veriler) sene Nema ortalaması Volatilite (yıllığa çevrilmiştir). 1928 0.37609502 22.56841 1929 â0.04472059 39.06048 1930 â0.14834151 29.11887 1931 â0.3104433 45.46098 1932 â0.01435065 52.64798 1933 0.250612759 43.26913 1934 0.030984432 22.0365 2007:8â2009:5 â0.03088926 45.91819 2009 martânisan 0.768944861 34.06375 Tamlık devir 1928â2009 0.024959178 18.38939 Kerte: Yazının umum metni bu Haftaki Businessweekte yayınlanmıştır.